Je hebt het vast op het nieuws gehoord of in de krant gelezen: er komt een ‘gezondheidsramp’ op Nederland af. Het aantal chronische ziekten stijgt in zo’n tempo dat het ook de economie in gevaar brengt. De wetenschappelijke raad voor de regering berekende dat in 2030 één op de 5 mensen in de zorg moet werken om de stroom zieken aan te kunnen.(xx) Ik moet dan altijd denken aan de eerste les van mijn opleiding Psycho Neuro Immunologie 20 jaar geleden: “Het gros van onze chronische ziekten, die zich op steeds jongere leeftijd openbaren zijn een normale reactie op onze abnormale omgeving wat betreft voeding en leefstijl. De mismatch tussen de mens en zijn (onnatuurlijke) omgeving is nog nooit zo groot geweest.”
Ruim 20 jaar later dezelfde boodschap via de media, zonder wezenlijke aanpassingen op het gebied van voeding en leefstijl. Maar zullen we het dan nu echt gaan DOEN? Mensen handelingsperspectief én keuzemogelijkheden bieden? Zodat er in elk geval de mogelijkheid is om met elke hap een gezonde stap zetten? Of dat nu aan de keukentafel, in restaurants, in bedrijfskantines of openbare ruimtes is? Het handelingsperspectief en de keuzemogelijkheden schitteren nu vaak door afwezigheid, vind ik. Niet alleen in de supermarkt maar zelfs in een ziekenhuis. Dus laten we zelf leider over elke hap worden om het risico op nog meer lijden een halt toe te roepen.
In deze longread:
- Chronische ziekten & ziekten in Nederland
- Het leefstijlroer waarmee je preventief kunt bijsturen
- De factor voeding & chronische ziekten
- Waarom gaan we niet actief aan de slag?
- De belangrijkste te beïnvloeden voedings- & leefstijlgewoonten
- Vijf tips om zorgzaam met voeding aan de slag te gaan
- Wellicht wil je nog een gezond hapje/stapje erbij doen?
- Eis gezonde voeding op.
1
1 Chronische ziekten & ziekten in Nederland
Alleen al in Nederland zijn er 10,4 miljoen mensen met een chronische ziekte, waarvan 5,9 miljoen 2 of meer chronische aandoeningen heeft. (xx) We leven een steeds korter deel van ons leven in goede gezondheid. In juni 2024 werd er zelfs gesproken over een naderende ‘gezondheidsramp’ door gezondheidsfondsen. (xx) Het gaat vooral om deze ziektebeelden:
- Hart- en vaatziekten,
- Kanker
- Diabetes/ obesitas,
- Chronische luchtwegaandoeningen
- Mentale aandoeningen (zoals een depressie)
- Neurodegeneratieve ziekten (zoals beroerte, dementie, Alzheimer, Parkinson)
2
2 Het leefstijlroer waarmee je preventief kunt bijsturen
Een groot deel van deze ziekten zijn preventief te beïnvloeden met voeding en leefstijl. De vereniging Arts en leefstijl spreekt daarom vaak over een leefstijlroer waarmee je zelf koers kunt bepalen. Deze pijlers zijn onderdeel van het roer, in willekeurige volgorde
- Voeding
- Beweging
- Voedende sociale contacten/verbinding
- Slaap
- Ontspanning
- Zingeving
3
3 De factor voeding en chronische ziekten
In de rest van deze longread ga ik, vanuit mijn professie, dieper in op de factor voeding. Gemiddeld 70% van onze chronische ziekten zijn namelijk preventief te beïnvloeden met voeding en leefstijl. In de media wordt vergrijzing vaak als de grootste factor genoemd*. Maar inmiddels heeft ook 1 op de 4 jongeren een chronische ziekte (astma, angst-en stemmingsstoornissen komen het vaakst voor. (XX) In 2022 vormden kanker en hart-en vaatziekten (met name beroertes) onze belangrijkste doodsoorzaken (xx).
In dit artikel ga ik in op de belangrijkste voedingsaspecten waar je zelf preventief mee aan het roer kunt gaan staan van je gezondheid en welzijn. Persoonlijk, en met mij vele anderen, heb ik ervaren dat je vaak automatisch ook aan de andere 5 pijlers van het leefstijlroer (punt 2) werkt. En dat zelfs hele kleine/eenvoudige aanpassingen soms al binnen een paar weken tot merkbare veranderingen kunnen leiden. Lees ook mijn blog over een cliënte in mijn vroegere praktijk: Soms opent een deur pas met de laatste sleutel aan de bos.
*Uiteraard heeft veroudering wel degelijk te maken met een grotere kans op chronische ziekte omdat biologische/biochemische processen in onze lichaamscellen veranderen. In het onderzoek “The Hallmarks of Aging” worden 12 kenmerken van deze veroudering waargenomen (lees het artikel als je benieuwd bent om welke 12 het gaat) die sterk met elkaar verbonden zijn en elkaar over en weer beïnvloeden. (xx) Klachten die duiden op verouderende cellen, worden echter op steeds jongere leeftijd waargenomen. “Sick before their time” noemen we dit fenomeen. (xx) Bij punt 5 hieronder benoem ik 5 van deze kenmerken waar we met voeding en leefstijl mee aan de slag kunnen.
4
4 Maar waarom gaan we dan niet actief aan de slag?
Als dit allemaal al (jaren) bekend is waarom gaan we dan niet aan de slag?
Ik kan daar vanuit de economie, politiek, wetgeving en onze cultuur legio oorzaken voor bedenken. Maar waar het vooral om gaat: waarom pakken we als individu niet de regie over onze eigen gezondheid en ons eigen etensbord? In een onderzoek van het CBS (2022) bleken dit de voornaamste redenen (xx):
– De sociale omgeving, de sociale druk*
– Gebrek aan discipline
– Geldproblemen: zo’n 20% van de mensen wil wel gezonder eten maar kan het niet betalen.
*zie ook mijn blogs over onze sociale omgeving als het om onze feestdagen gaat: Cultuurbarbaar, spelbreker of pleitbezorger voor gezondere tradities of mijn blog Paasdagen met (h)eerlijke tradities. Zolang we allemaal blijven doen zoals we het altijd doen, blijven we feestjes bouwen die geen feestjes voor onze gezondheid zijn. Bedrijven,
instellingen, verenigingen, kantines en restaurants kunnen in mijn optiek het voortouw nemen om mensen kennis te laten maken met gezonde feestjes. Waarom kunnen smakelijk, mooi en gezond eten niet altijd samen kunnen gaan als we een feestje hebben? Zie de foto van een prachtige bloemensalade en bloemenfruitleer als onderdeel van een feestelijke maaltijd.
5
5 De belangrijkste voedings-/leefstijlgewoonten
De ziektebeelden die onze grootste ziektelast vormen, zie hierboven, zijn zeer verschillende ziektebeelden. Toch hebben ze veel gemeenschappelijke symptomen/kenmerken en vooral oorzaken. En ze hebben allen een relatie met de hierboven genoemde veroudering op celniveau. Nogmaals, die treedt soms zelfs al op kinderleeftijd op (denk aan ‘ouderdomsdiabetes’ of hoge bloeddruk op kinderleeftijd, dementie bij jonge mensen of botontkalking bij tieners (xx).
Dat we op steeds jongere leeftijd ziek worden (de oorzaak daarvan ligt voor meer dan 70% in voeding en leefstijl. Bij hart- en vaatziekten ligt dit zelfs op 80% (xx) betekent overduidelijk dat er iets aan de hand moet zijn met onze voeding en leefstijl. Onderstaande factoren worden als hoofdoorzaken gezien van onze grote toename aan chronische ziekten:
- Darm dysbiose (potentieel ziekmakende micro-organismen hebben de overhand),
- Onze cellen zijn niet optimaal fit (Mitochondriale dysfunctie)
- Omgevingstoxines: luchtvervuiling, uitlaatgassen, Electro smog, gifstoffen) in combinatie met een verlaagde capaciteit om deze te ontgiften en uit te scheiden.
- Laaggradige ontstekingen (vele oorzaken)
- Chronische stress (maar ook angsten, niet verwerkte emoties)
6
6 Vijf manieren om te starten met zorgzame voeding
Ik heb inmiddels 7 boeken geschreven hoe je met voeding preventief aan je (darm-, hormonale, brein gezondheid & vitaliteit kunt werken. Dus het zou een beetje raar zijn als ik dat in één artikel zou kunnen samenvatten. Toch voel ik de behoefte om op basis van wetenschappelijke onderzoeken van de laatste jaren en het feit dat onze sociale omgeving en geldproblemen een rem vormen op het gezond eten, nog graag een korte herhaling geven. En het aspect van ‘zorgzame voeding’ erin mee te nemen. Het is misschien een rare vergelijking maar geen enkele ouder stuurt zijn peuter met vorst naar buiten zonder dikke jas, muts en handschoenen. We sturen kinderen ook niet het verkeer in zonder ze de verkeersregels te leren. Geen enkel bedrijf laat zijn werknemers gevaarlijke klussen doen zonder de juiste beschermingsmiddelen of een veiligheidstraining. Geen enkel ziekenhuis gaat laks om met zijn uitgebreide veiligheidsprotocollen tijdens behandelingen. Daar zijn we allemaal uiterst zorgzaam in. Maar waarom dan niet met voeding als we de de risico’s wél kennen? Zullen we deze zorgzaamheid dan ook gaan toepassen in de maaltijden die we onszelf en anderen voorschotelen?
Hieronder volgen vijf basistips + een paar voorbeelden om zorgzaam met voeding aan de slag te gaan. Ik hoop dat ze opgepakt worden aan de keukentafels. De grootste stap maken we volgens mij als we met ons allen onze sociale omgeving anders gaan inrichten: dat we met ons allen zorgzaam worden en in elk geval voedzame, gezonde alternatieven bieden als het gaat om het eten dat we iemand voorschotelen.
De tips zijn zo eenvoudig dat je misschien denkt: “Waarom heb ik dat niet eerder gedaan?” Ik hoop natuurlijk dat je na deze basistips de smaak te pakken hebt en nog een gezond hapje/stapje extra wilt zetten. De mooiste stap is voor het gros van de mensen een verandering van ‘voedingspatroon’ en niet het consumeren van bepaalde voedingsmiddelen die we als ‘gezond of superfood bestempelen.’
A. Werk aan optimaal fitte en vitale cellen
Elke chronische ziekte heeft een relatie met het functioneren van onze lichaamscellen.
Het functioneren van onze cellen is afhankelijk van de kwaliteit van het voedsel dat wij in onze mond stoppen. (Overigens net zo sterk van zuurstof, zonlicht, onze omgeving en zelfs van onze gedachten en onze sociale levenskwaliteit). Of voedsel daadwerkelijk onze cellen optimaal gezond en vitaal kan houden heeft een grote relatie met de kwaliteit van dat voedsel en die van onze spijsvertering.
Tip 1: In onderstaand filmpje van een 8 jaar jaar geleden geef ik eenvoudige tips om mee te starten. Ze zijn in mijn optiek actueler dan ooit:
Ook al begin je met het vervangen van geraffineerd zout door zout mét mineralen zoals (Keltisch)zeezout, dan is dat al een stapje. (zie verder mijn weetje over Hoge Bloeddruk voor meer informatie over zout)
Tip 2: Eet 1 x per dag een hapklaar ingrediënt waar alleen de natuur aan te pas kwam.
Dat 80% van ons voedsel te boek staat als ongezond heeft vooral te maken met de vele industriële bewerkingen. Begin daarom met minimaal 1 x per dag (vaker is uiteraard nog veel mooier) met iets te eten waar noch de industrie, noch je pan of oven aan te pas kwam. Dat kan een stuk komkommer of wortel zijn bij je lunch. Een stuk vers fruit of ongebrande noten bij je ontbijt. Of wat rauwe groenten, een pluk kiemen of microgroenten bij je avondeten.
Gezond eten gaat in veel gevallen over dingen NIET meer eten (zoals het industriële voedsel met te veel zout, suikers, foute vetten, additieven & te weinig vezels en wezenlijke voedingsstoffen) dan wat je precies WEL eet. Dus maak je eigen, ‘volhoudbare’ keuze in waar je mee begint.
Tip 3: Kokkerel 1 x per dag zelf met herkenbare ingrediënten
Ben je toe aan een volgende stap? Download dan de inleiding uit mijn boek “Op weg naar meer energie” om te begrijpen wat elke cel in jouw lichaam en brein nodig heeft. Op dit moment is 80% van ons voedsel in de supermarkt niet gezond, aldus dit onderzoek. Wie weet zet het je aan om in elk geval 1 maaltijd of tussendoortje zelf te gaan maken. Met herkenbare ingrediënten (die je op het eventuele etiket ook herkent) uit de winkel. Wat denk je van een supersimpele spread als broodbeleg die je zelf in een paar minuten maakt? Zie dit voorbeeld van een romige tuinbonenspread: betaalbaar, snel, voedzaam en (ik vind het) heerlijk
B. Voorzie je gezond makende (darm)microben optimaal van brandstof
De wetenschap anno nu richt zich opnieuw tot theorieën die elke arts, duizenden jaren al leerde:
- ‘Ziekte zetelt in de darm’
- ‘Wat de vader van een ziekte ook is, de moeder is altijd slechte voeding’
- ‘Niet wat je eet, maar wat je verteert komt je ten goede’.
- ‘Van 1/3 van de voeding leeft de mens, van de overige 2/3 leven de geneesheren’
- ‘De mens heeft zelf 2 geweldige artsen: zijn linker- en rechterbeen.’
Er komt namelijk steeds meer bewijs voor een hypothese die bijna alle chronische ziekten zou kunnen verklaren: door ons huidige geraffineerde, eenzijdige, lege, bewerkte voedingspatroon voorzien we een bepaalde groep (potentieel ziekmakende) bacteriën van voeding maar laten we feitelijk onze gezondheid bevorderende micro-organismen ‘verhongeren’. De potentieel ziekmakende bacteriën zorgen voor mini-ontstekingen in onze darmen die uiteindelijk in ons hele lichaam en brein ontstekingen kunnen genereren. Zie plaatje hieronder. Het gros van onze chronische ziektebeelden zijn feitelijk chronische laaggradige ontstekingen. Ik schreef er dit uitgebreide artikel over: Vezels, vezels, vezels.
Tip: een uiterste eenvoudige eerste stap om te zetten is: vervang alle geraffineerde producten in je keukenkastje door volkoren varianten mét vezels. Tarwebloem wordt dan tarwemeel, bruinbrood wordt danvolkorenbrood, witte spaghetti wordt volkoren spaghetti, wraps van bloem vervang je door volkoren wraps etc. Nog fijner zou het zijn als je, omwille van de variatie, kiest voor andere volkoren granen dan tarwe. Denk aan rogge, gerst, haver etc. Vaak ongeveer even duur, veel voedzamer, veel vezelrijker en daarmee een voordeel voor je darmbacteriën. (Mits je je darmbacteriën langzaam went aan meer vezels, als je dat niet gewend was.)
Tip: nog een zeer eenvoudige stap is om meer groenten te gaan eten. Minimaal 250 gram per dag. Ook voor mensen met een smalle beurs is er een prachtige groente waar je darmbacteriën een grote dienst bewijst: elke dag wat uien & knoflook) 1 flinke ui weegt als snel 200 gram.
Of wat te denken van een koude aardappel? Prachtig voedsel voor je gezonde darmbacteriën. Zie mijn artikel over resistent zetmeel. En zie het zeer simpele recept van de aardappel uienplaatkoek waarin je uien, knoflook en aardappelen tegelijk verwerkt. Een prachtige lunch voor je darmbacteriën. Maar ook hier geldt: bouw het langzaam op.
Tip: Toe aan een volgende stap? Maak er dan een sport van om elke dag alle kleuren van de regenboog wat betreft groente, fruit, kruiden, specerijen te eten. Waarom zou je van je andijviestamppot geen Regenboog andijviestamppot of Nasi met alle kleuren van de regenboog maken?
C. Kies voor voeding die ontstekingen remt. En niet aanjaagt
Ons huidige voedingspatroon werkt ontstekingen in de hand (zie ook hierboven bij darmgezondheid) Toch zijn er uiterst simpele tips waarmee je een start kunt maken en geen ‘olie op het ontstekingsvuur’ gooit:
Tip: Vervang je zonnebloemolie door olijfolie. En je halvarine/margarine/bak en braad door een beetje roomboter, ghee of een combinatie van olijfolie/roomboter om in te bakken. Als je deze stap gezet hebt wil je misschien ook nog wel een extra stap zetten richting een gezonde Omega 3/6 balans in je voeding. Een koffielepel lijnzaadolie door je muesli kan zelfs al een eerste stap zijn.
Tip: Bouw je tussendoortjes geleidelijk af naar gezondere varianten en uiteindelijk naar helemaal geen tussendoortjes meer. Is dit simpel te doen? Nee, dat is misschien wel de moeilijkste van alle ontstekingsvorderende voedingsfactoren om weer regie over te krijgen. Overal waar we gaan of staan worden we overspoeld met lekkernijen die onze gezondheid (héél aardig gezegd) niet ten goede komen. Denk alleen al aan alle tankstations die je onderweg tegenkomt, de automaten in kantines, wachtruimtes (zelfs in ziekenhuizen) vol ongezonde tussendoortjes of aan de supermarkten. Juist omdat we in Nederland 9 x per dag iets eten en drinken zijn tussendoortjes van cruciale invloed op onze gezondheid. Daarom deze 3 tips:
- Regeren is vooruitzien: als je niets bij de hand hebt in je tas, bureau-la of dashboardkastje als je onderweg trek krijgt, ga je geheid ‘voor de bijl’ als je niks gezonds binnen handbereik hebt. Zorg dus altijd voor bijvoorbeeld een zakje noten/zaden bij de hand. Eet er desgewenst een blokje zwarte chocola bij. Of maak zeer simpel je eigen ‘chocolade rotsjes’ of ‘fantasie balletjes’. Zie foto’s hieronder wat de deelnemers aan onze oogst-& inspiratie dag maakten (zonder recept en zonder toegevoegde suikers, volgens de mindmap methode) Ieder volgde zijn eigen smaak en dat leidde tot de prachtigste en heerlijkste creaties.
- Werk je een groot deel van de dag binnen de muren van een bedrijf/instelling? Organiseer dan dat er ook een gezonde ‘snoeppot’ of hoekje in de kantine komt waar je wél je trek op een gezondere manier mee kunt stillen. Mijn overheerlijke gerstkoekjes zijn bijvoorbeeld in de balie-snoeppot van een groot bedrijf gekomen. Zij begrijpen als geen ander dat ‘fit tot aan je pensioen’ ook te maken heeft met het voedsel dat je zélf aanbiedt als werkgever.
- Als er iets gevierd wordt, serveer dan ook een gezonde variant. Dan kan iedereen zelf kiezen. Nu hebben ook de mensen die wel gezond willen (of moeten) eten geen keuze voor een gezonde traktatie. Uit ervaring weet ik dat er steeds meer mensen zijn die, als er keuze is, dan de gezonde, lekkere variant kiezen. De ontbijttaart hieronder bijvoorbeeld, met de ingrediënten die menigeen als ontbijt eet, gaat steevast als eerste op. En er komt geen oven aan te pas.
Tip: Kijk eens waar je een eerste stap mee kunt zetten uit onderstaand schema. Schrap/minimaliseer eentje aan de linkerkant en kies eentje aan de rechterkant uit om mee te starten. (de uitgebreide informatie over ontstekingsremmende voeding vind je in mijn boek Je Brein Vitaal)
D. Voorkom insulineresistentie/metabool syndroom
Tip 1: Verminder de inname van frisdrank en vruchtensap
Drink nog sporadisch frisdrank en vruchtensap. Schakel geleidelijk over naar smaakwatertjes, en/of kruidenthee die je helemaal naar eigen smaak kunt maken. Drink deze op de momenten dat je anders frisdrank zou drinken. Onze hoge consumptie van frisdrank en vruchtensap wordt wel eens ‘de snelweg’ naar ontstekingen, overgewicht en alle ziekten die te maken hebben met onze suikerstofwisseling genoemd. Ze ontregelen de bloedsuikerspiegel als geen ander voedingsmiddel en geven GEEN gevoel van verzadiging. Dus met een beetje pech eet je veel meer op de dagen dat je zoete drankjes drinkt. Een mooie start kan zijn om een kan ‘smaakwater’ op je aanrecht, bureau of in de bedrijfskantine neer te zetten. De helft minder frisdrank zou ook al een grote stap voorwaarts zijn. Zie verder informatie in het artikel over smaakwaters.
Tip 2: Aan de slag met de principes van de Mediterrane keuken.
De Mediterrane keuken staat nog altijd met stip op 1 als het gaat om de preventie van chronische ziekten. Zeker waar het metabole ziekten betreft: verband houdend met een ontregelde insuline/suikerstofwisseling. Mediterraan lunchen staat er bijvoorbeeld om bekend dat het de zin in tussendoortjes in de namiddag verminderd. Mediterraan lunchen is lang niet zo ingewikkeld als je misschien denkt. Zelf een plakje roggebrood met een voedzame soep erbij (neem die eventueel in een thermoskannetje mee naar je werk) is al een prachtige lunch. Zoals deze overheerlijke doperwtensoep. Zelf maak ik bijna altijd iets meer avondeten zodat ik de volgende dag in een handomdraai een lunch heb. En wat te denken van deze peulvruchtenlunch? Die zou ook elke bedrijfskantine in een handomdraai kunnen serveren.
Tip 3: Zorg voor jezelf in tijden van stress
Chronische stress is een grote trigger voor chronische (hormonale) klachten. Ik ben ervan overtuigd dat niet al onze stress primair een externe oorzaak heeft. De huidige manier waarop we ons voeden kan namelijk ook bijdragen aan een verminderde stress tolerantie. Denk aan onze bloedsuikerspiegel die meerdere malen op een dag ons stresssysteem kan activeren. Zie uitgebreide informatie in mijn artikel Koolhydraten, ze kunnen je maken of breken. Maar ook tekorten aan mineralen of vezels kunnen de rust en vitaliteit in ons brein negatief beïnvloeden. Wie meer wil weten, zie mijn artikelen:
Psychobiotische bacteriestammen
Angst en paniek zaaien is problemen oogsten
Maag en breinvitaliteit
Hidden hunger
E. Werk actief aan een schone omgeving, zowel intern- als extern.
Tip 1: je zult er misschien niet als eerste aan denken maar rust, reinheid en regelmaat zijn de belangrijkste factoren om je interne omgeving ‘schoon te houden’: alle functies en processen in ons hele lijf en brein zijn onderhevig aan de ritmes van de natuur, van dag en nacht en van de seizoenen. Als je nog te weinig rust en regelmaat in je leven hebt:
- Ga dan eens een maand lang elke dag op hetzelfde moment naar bed en sta op hetzelfde moment op.
- Gun jezelf een maandlang elke dag om uiterlijk 20.00 uur rust. Door te stoppen met activiteiten als werk, computeren, spannende games/films. Zo krijgt je zogenaamde parasympatische zenuwstelsel (die zaken als spijsvertering, slaap, herstel, reparatie) weer een eerlijke kans om jou gezondheid in goede banen te leiden. Verdere uitleg lees je in mijn artikel: De vele gevolgen van chronische stress. Of lees de nog uitgebreidere informatie in mijn boek “Alles draait om je hormonen.”
Tip 2: Drink voldoende schoon water. “U bent niet moe, u heeft dorst” en “U heeft geen trek, u heeft dorst” zijn gevleugelde uitspraken. Zonder voldoende schoon water (er wordt uitgegaan van 30 ml per kilo lichaamsgewicht) kan je lichaam voedingsstoffen niet goed aanvoeren richting jouw cellen, noch afvalstoffen goed afvoeren. Typische symptomen voor mensen die te weinig drinken zijn; nooit een dorstgevoel hebben. En veel vocht vasthouden bij warm weer. Zie verder mijn artikel Water.
Tip 3: toe aan een volgende stap? Eet dan minimaal 1 x per dag of om de paar dagen iets uit de gratis supermarkt van de natuur. Kies wel altijd voor een schone plek, ver buiten de wegen of akkers van boeren die met bestrijdingsmiddelen werken. Wist je dat allerlei plantjes (kruiden, onkruiden) die je uit de natuur haalt tot wel 10-12 x meer beschermende stoffen bevatten dan die we telen? En een van de mooiste ontdekkingen van de laatste jaren is toch wel dat een onbespoten plantje, onkruid of een stuk fruit uit een gezonde omgeving/bodem jouw goedaardige micro-organismen levert die jouw darmgezondheid weer ondersteunen. Dus waar wacht je op? Pluk wat duizendblad, paardenbloem of smalle weegbree voor over je salade, maak een salade met eetbare bloemen, pluk eens bramen of rozenbottels in de nazomer of ga naar een pluktuin om daar je onbespoten fruit te plukken.
(zie hierboven bij punt 2) of lees mijn artikel Biodiversiteit, ook de basis van onze gezondheid. Zowel antioxidanten, groene chlorofylrijke planten en een gezond darmmicrobioom zijn van ongelooflijk groot belang voor een goede dagelijkse ontgifting. Lees verder in mijn artikelen over Hormoonverstoring en Lever ontgifting.
PS: wie weet is het een leuk cadeau of een mooi idee voor een bedrijfsuitje: weer leren wildplukken! Overal in Nederland inmiddels te volgen.
7
7 Toe aan een volgende stap?
Ik besef me terdege dat mensen met 1 of meer chronische ziekten niet altijd op eigen houtje gezondere wegen kunnen inslaan. Bovendien los je flinke tekorten aan voedingsstoffen niet snel genoeg met gezonde voeding alleen. Soms zijn er ook supplementen/therapeutische middelen, aanpak van de darmdysbiose, leefstijlaanpassingen etc. nodig om een vicieuze cirkel te doorbreken. Gelukkig zijn er door heel Nederland vakbekwame professionals die je kunnen helpen bij je gezondere happen/stappen. Ik noem er een aantal waar ik goede ervaringen mee heb:
Natuur diëtisten Nederland
Vereniging Homeopathie
Orthomoleculaire artsen/therapeuten (MBOG)
Natuurgeneeskundig therapeuten
Artsen voor niet-toxische-tumortherapie
Artsenvereniging voor Integrale Geneeskunde
En ook ik help jou graag een stapje verder:
Dat geldproblemen en onze sociale omgeving zo’n grote impact hebben waardoor we niet tot gezond, divers, onbespoten, betaalbaar en lekker eten overgaan, raakt mij diep. Ik wil iedereen die dat wil dan ook graag met raad en daad een stapje op weg helpen. Dit is wat ik jou te bieden heb op het pad naar gezonder voedsel
-
Download mijn artikel Reorganiseer je keukenkastjes (uit mijn boek “Op weg naar meer energie”. Vervang in 8 weken de ingrediënten in je keukenkastjes door gezondere varianten zodat je weer baas in je eigen pan en buik wordt.
-
Optimaal gezonde cellen kunnen jouw gezondheid optimaal bewaken. Download hier de inleiding uit mijn boek “Op weg naar meer energie” hoe dat werkt. Los van voeding zijn er veel meer zaken die jouw celgezondheid beïnvloeden. Zie onderstaand plaatje. Wellicht kan een gezondheidscoach jou helpen de veerkracht op celniveau te vergroten.
- Trainingen aan professionals in de gezondheidszorg en koks zodat zij hun cliënten/patiënten/gasten met haalbare/concrete adviezen handelingsperspectief kunnen geven of het voortouw nemen in zorgzame voeding. (zie tweedaagse zomerschool Rineke, die gevolgd wordt door nog 4 x een tweedaagse training)
- Met de kick-off een unieke serie seminars ‘De boer, de kok en de arts | over de bodems onder onze gezondheid’. De boer, de kok, de arts én een onderzoeker voedselkwaliteit & voedselsystemen hun licht laten schijnen op onze bodem en voeding in relatie tot (darm)gezondheid. Dit doen zij vanuit de wetenschap en de praktijk. Als geen ander kunnen zijn het voortouw nemen aan een gezonde, zorgzame voedseltoekomst.
- Op Heerlijk Westerwolds Land. Ons concept zou overal in Nederland gekopieerd kunnen worden. Zo kunnen er overal ‘oases van biodiversiteit’ ontstaan waar we mensen leren weer autonomie en regie over hun etensbord te nemen. En daarmee direct een grote stap zetten richting een gezondere aarde. Per slot van rekening is duurzaam geteeld voedsel de enige voeding waar we onze gezondheid en welzijn op lange termijn kunnen waarborgen. Zie meer informatie hierover in mijn blog Welkom op mijn nieuwe website.
8
8 Eis gezonde voeding op.
Leo Boon en Harmien Haan belanden tot hun schrik in het ziekenhuis omdat Leo maagkanker kreeg. Ze waren onder de indruk van alle goede zorg, BEHALVE over het eten in het ziekenhuis. Ze stuurden deze brief en merkten dat er geluisterd werd, dat ze serieus genomen werden. “Door deze brief te plaatsen bij dit artikel willen we iedereen, die geconfronteerd wordt met ziekte en opname in een ziekenhuis, oproepen om gezonde maaltijden te eisen. En dat eisen kan op een respectvolle en vriendelijke manier. Dus benoem het, schrijf een brief, roep op, moedig aan! Als je het zelf niet doet, doet niemand het!” aldus Leo en Harmien. Dus ‘go for it’, eis het op.
Lees hier ook het verhaal in het magazine Uitzicht van Leo en Harmien.
