Bijzonder dat je op de radio en televisie zoveel reclame hoort over inbraakbeveiliging van je woning. Het gaf bij mij de associatie met ons immuunsysteem: onze celmembranen zijn idealiter zo gezond dat ze virussen tegenhouden zodat deze niet in onze cellen kunnen infiltreren om ons ziek te maken. Des te beter het ‘alarmsysteem’ op jouw celmembranen functioneert, des te lastiger het voor een virus is om in te breken en jouw cellen als gastheer te gebruiken voor hun vermenigvuldiging. Dat lijkt me nou typisch iets waar we wel optimaal ‘reclame’ voor zouden kunnen maken. We kunnen er namelijk aan werken! En zo virussen minder kansen bieden. En tegelijkertijd onze hele vitaliteit en gezondheid een flinke stap vooruit helpen: je totale gezondheid ligt immers besloten in de kwaliteit van jouw cellen.
Wat ik wel bijzonder vind: al jaren daalt het aantal woninginbraken.(1) Toch zie en hoor ik de laatste maanden bijna elke dag reclame waarin alarmsystemen voor woningen wordt aangeprezen. En sinds kort krijg ik bijna iedere dag een mailtje erover. Zullen de dalende cijfers dan toch niet kloppen? Of is er iets anders gaande? Het doet er ook niet toe. Het zette mij wel aan het denken over een ander probleem: virussen die eigenlijk ook een soort inbreker in onze cellen kunnen worden. Des te beter het ‘alarmsysteem’ op jouw celwanden(membranen) functioneert, des te lastiger het voor een virus is om in te breken en jouw cellen als gastheer te gebruiken voor hun vermenigvuldiging. Dat lijkt me nou typisch iets waar we wel optimaal ‘reclame’ voor zouden kunnen maken. Of een virus kan inbreken is namelijk te beïnvloeden door ons lichaamseigen alarmsysteem. En weet je dat de zomer een mooi moment is om met het inschakelen van jouw alarmsysteem te beginnen? Hoe dan ook is werken aan de gezondheid van je cellen een fantastisch idee: je totale gezondheid ligt immers besloten in de kwaliteit van jouw cellen. Voeding en leefstijl zijn de hoofdrolspelers hierin.
Hoe de inbreker binnenkomt
Dat is via de celmembranen van al jouw cellen. Een virus is dood en zolang het niet jouw cellen kan gebruiken als gastheercel, kun je er ook niet ziek van worden. Prof. Erik Snijder van het LUMC legt het principe van het virus als inbreker erg leuk uit in dit filmpje: zolang het virus jouw pincodes en wachtwoorden niet kent kan het ook je huis (=cellen) niet binnen treden. En geen ‘viraal kopieerapparaat’ aanleggen. Lukt het wel – doordat het virus zich bindt op eiwitten op jouw celmembranen en dan eigenlijk ‘fuseert’ met jouw celmembranen en zichzelf naar binnensluist- dan kan een virus toeslaan. De kunst is dus om die celmembranen zo te beveiligen dat het virus minder makkelijk binnenkomt. Maar kunnen we zo’n beveiligingssysteem activeren? Ik noem een aantal mogelijkheden waar we aan kunnen werken. Met elke hap die we in onze mond steken.
1. Werk aan de gezondheid van je slijmvliezen
Iets waar je misschien niet zo snel aan denkt maar ongelooflijk belangrijk is: kies zoveel mogelijk voor onbespoten voedsel. Enerzijds omdat juist onbespoten voedsel heel veel beschermende stoffen bevat (polyfenolen) die antivirale eigenschappen hebben. Die polyfenolen dragen tevens bij aan jouw darmgezondheid, waar zo’n 80% van je immuuncapaciteit zetelt. En mooi meegenomen als je onbespoten voedsel kiest: je verlaagt dan je blootstelling aan bestrijdingsmiddelen als glyfosaat. Glyfosaat wordt bijvoorbeeld al wel met de Ziekte van Parkinson in verband gebracht, maar het is nog niet algemeen bekend dat het ook kan bijdragen aan voor lekke slijmvliezen. En lekke slijmvliezen….dat wil je echt niet. Zie mijn uitgebreide artikel Disbalans in je darmen.
Gezonde slijmvliezen
Je slijmvliezen (van mond tot kont) spelen een ongelooflijk grote rol in de afweer tegen virussen en bacteriën. Virussen kunnen jouw cellen pas binnendringen als ze het afweersysteem in jouw slijmvliezen hebben weten te omzeilen. Gezonde slijmvliezen bevatten een scala een immuunregulerende stoffen, zoals sIgA, zie kader hieronder. Niet intacte slijmvliezen laten micro-organismen door, zodat ze diep in onze slijmvliezen/weefsel kunnen doordringen. Hier veroorzaken ze ontstekingen en ziektes.
Bottenbouillon van biologische dieren/dieren die altijd hebben losgelopen kan een heilzame werking hebben op darmslijmvliezen. Het bevat essentiële suikers die niet of nauwelijks meer in onze voeding voorkomen. Zie de tabel hieronder. Je kunt het prima gebruiken als basis voor een groentensoep. Je kunt het zelf maken of kant en klaar kopen.
Je aangeboren en verworven immuunsysteem
Een prachtige video die uitleg geeft over je aangeboren en verworven immuunsysteem vind ik de documentaire van Headwind waarin viroloog Geert van den Bossche dit uitlegt. Lang is gedacht dat je specifieke (verworven of ‘acquired’)immuunsysteem de enige is die je uit de brand kan helpen bij virussen. Je aangeboren immuunsysteem kan immers niet meer ingrijpen als het virus eenmaal heeft ingebroken in jouw cellen. Daardoor ben je aangewezen op de herkenning door je specifieke immuunsysteem. Maar dat is lastig bij ziektekiemen waar je nog nooit mee in contact bent geweest: de herkenning is er dan immers niet. Toch lijkt dit veel genuanceerder te liggen: je aangeboren immuunsysteem speelt wel degelijk een hele belangrijke rol omdat deze wél virussen kan herkennen. Hoe? Via de essentiële suikers (glycoproteines) op je celmembranen. En het goede nieuws is; aan een optimale conditie van je aangeboren immuunsysteem kun je werken: met gezonde voeding, een gezonde leefstijl, bewegen en ontspannen. En die essentiële suikers? Die kun je eten. Op een (h)eerlijke manier. Zie schema hierboven.
Met alles wat je in je mond stopt lever je een bijdrage aan de kwaliteit van jouw cellen en de mitochondrien (energiefabriekjes). Ook de regulatie van je aangeboren (inate)immuniteit en het remmen van ontstekingsreacties zijn functies die in jouw cellen uitgevoerd moeten worden. Zie voor verdere uitleg mijn artikel ‘Een optimaal werkend immuunysteem, je beste vriend’.
SIgA
SIgA is een belangrijke immuunglobuline (antistof) in je slijmvliezen. Het wordt vooral aangemaakt door immuuncellen in je darmen om te zorgen dat de slijmvliezen optimaal weerstand en bescherming kunnen bieden tegen ziekmakende micro-organismen (zowel tegen virussen, schimmels, bacterien en parasieten.) Bij veel mensen is de darmslijmvlies barrière (en daarmee ook SIgA in de slijmvliezen) niet meer intact. Dit kan tot flink veel problemen leiden, zoals hooikoorts, allergische klachten, immuniteitsproblemen etc. Maar ook tot vele klachten van het brein (ook dit lees je in het artikel vezels, vezels, vezels) Verlaagde waardes van SIgA zorgen kortom voor een verminderde immuniteit. Chronische stress kan een belangrijke oorzaak van te lage SIgA waarden zijn. Daarom is het belangrijk om zeker in tijden van chronische stress optimaal gezond te eten.
Een aantal voedingsmiddelenStoffen die de aanmaak van sIgA in goede banen leiden:
- Vezels uit groente!
- Galactose
- Sialinezuur
- Kuzu (zie artikel)
- Arrowroot (bindmiddel dat darmslijmvliezen verzacht en hersteld)
- Slijmhoudende stoffen in arabinogalactanen
- Glutamine
- Polyfenolen uit bosbessen en ander klein rood fruit!
- Alle voedingsmiddelen die bijdragen aan gezonde darmslijmvliezen. Zie bij ‘disbalans’ in je darmen.
Al deze voedingsmiddelen worden uitgebreid uitgelegd in het vezeloverzicht bij punt 2 hieronder.
Rood fruit en rode groenten, ze zijn er volop in de zomer. Eet ze dan ook volop en bewaar rood fruit voor de herfst en wintermaanden. Er zijn overal in Nederland ook volop pluktuinen waar je je eigen fruit kunt plukken. De polyfenolen in rood fruit zijn vooral aanwezig in onbespoten fruit. Niet alleen preventief, ook bij herstel kunnen deze kleurrijke beschermende stoffen een dienst bewijzen. In een onderzoek met Long-Covid patienten ervoer de groep aanzienlijke verbeteringen op het gebied van hoesten, algemeen welbevinden en vermoeidheid door toediening van een probioticum met vooral Lactobacillen + inuline & polyfenolen. NB; in dit onderzoek wel als supplement en niet als voeding. (5)
2. Essentiële suikers en de gezondheid van je celmembranen
Is het niet bijzonder dat je immuunsysteem in no-time jouw hele lichaam kan (en moet) informeren bij het bestrijden van een ziektekiem? Essentiële suikers spelen daar een wezenlijke rol in: als een soort antennes hechten ze zich aan al jouw celmembranen in je lichaam en brein. Zo vangen ze boodschappen op die ze o.a. doorsturen naar andere cellen. Zijn er in je lichaam bijvoorbeeld virussen of bacteriën aangetroffen, dan moeten alle cellen van je immuunsysteem zo snel mogelijk weten wat hen te doen staat. Een snelle communicatie in plaats van miscommunicatie kan van levensbelang zijn! Daarom zouden we echt dagelijks essentiële suikers moeten eten. Na een paar maanden heeft elke cel in ons lichaam/brein dan weer de beschikking over deze stoffen. En wat zijn ze lekker! Wie mijn boeken heeft kent het begrip ‘essentiële suikers’: koolhydraten die van wezenlijk belang zijn voor onze gezondheid omdat ze worden omgezet in zogenaamde glycanen.
Deze glycanen binden zich aan eiwitten. Dan worden ze glycoproteïnes genoemd. En die glycoproteïnes installeren zich als een soort geavanceerd beveiligingssysteem op je celmembranen. Deze glycoproteïnes zijn van groot belang voor onze (darm)gezondheid: ze moduleren het afweersysteem en bewerkstelligen een vlotte herkenning van ziekmakende micro-organismen. Ook als het om virussen gaat spelen glucanen/glycoproteïnen een grote rol: ze verminderen aanhechting van virussen aan celmembranen waardoor het binnendringen (en het kopiëren van het virus en dus zijn ziekmakende vermogen verminderd worden [3] Tevens zorgen ze voor een gezonde darmslijmvlies barrière die moeilijk doordringbaar is voor pathogenen. Een ander groot voordeel voor (her)introductie van deze essentiële suikers is de verhoging van het aantal polyfenolen in onze voeding.
Klik hieronder voor het uitgebreide overzicht van essentiële suikers en kleurrijke vezels die bijdragen aan jouw darmgezondheid en daarmee aan gezonde slijmvlies barrières.
De gevolgen voor ons immuunsysteem door de overmaat aan geraffineerde glucose/fructose (voor de gemiddelde volwassene ligt dit op circa 99 suikerklontjes per week) in het gemiddelde Westerse eetpatroon zijn bekend. En groot (25):
- Zo zorgt het voor een chronisch verhoogd stressniveau en daarmee voor chronisch verhoogde oxidatieve stress (een uitlokker en aanjager van chronischce ontstekingen)
- Het ondermijnt de effectiviteit van onze macrofagen (de belangrijkste bestrijders van bacterien en andere micro-organismen van ons aangeboren immuunsysteem)
- Hoge niveaus van glucose leiden tot verhoogde onstekingsniveaus en daarmee op een grotere kans op chronische ziekten/chronische ontstekingen.
- In onze darmen leidt de gestage aanvoer van suikers in ons voedsel ook tot ontstekingen. Deze ontstekingen in de darmen (waar circa 70% van ons immuunsysteem huist) leiden – omdat ze uiteindelijk ook onze slijmvliezen permeabel maken- tot systemische ontstekingen in de rest van ons lichaam/brein. Zie uitgebreide informatie hierover in mijn artikel “Vezels, vezels, vezels”.
Zelf weer baas worden in je eigen pan en je eigen eten bereiden lijkt vooralsnog de enige manier om aan de grote hoeveelheden glucose/fructose te ‘ontsnappen’.
Een quiche met beta glucanen, voldoende eiwitten (waaronder glutamine), polyfenolen en essentiële suikers. In de zomer kun je tevens garneren met prachtige polyfenol rijke bloemblaadjes. Recept uit mijn magazine Mooi Eten.
Je aangeboren en verworven immuunsysteem
Een prachtige video die uitleg geeft over je aangeboren en verworven immuunsysteem vind ik de documentaire van Headwind waarin viroloog Geert van den Bossche dit uitlegt. Lang is gedacht dat je specifieke (verworven of ‘acquired’)immuunsysteem de enige is die je uit de brand kan helpen bij virussen. Je aangeboren immuunsysteem kan immers niet meer ingrijpen als het virus eenmaal heeft ingebroken in jouw cellen. Daardoor ben je aangewezen op de herkenning door je specifieke immuunsysteem. Maar dat is lastig bij ziektekiemen waar je nog nooit mee in contact bent geweest: de herkenning is er dan immers niet. Toch lijkt dit veel genuanceerder te liggen: je aangeboren immuunsysteem speelt wel degelijk een hele belangrijke rol omdat deze wél virussen kan herkennen. Hoe? Via de essentiële suikers (glycoproteines) op je celmembranen. En het goede nieuws is; aan een optimale conditie van je aangeboren immuunsysteem kun je werken: met gezonde voeding, een gezonde leefstijl, bewegen en ontspannen. En die essentiële suikers? Die kun je eten. Op een (h)eerlijke manier. Zie schema hierboven.
Met alles wat je in je mond stopt lever je een bijdrage aan de kwaliteit van jouw cellen en de mitochondrien (energiefabriekjes). Ook de regulatie van je aangeboren (inate)immuniteit en het remmen van ontstekingsreacties zijn functies die in jouw cellen uitgevoerd moeten worden. Zie voor verdere uitleg mijn artikel ‘Een optimaal werkend immuunysteem, je beste vriend’.
3. Eet voldoende eiwitten voor gezonde celmembranen en een paraat immuunsysteem
Eiwitten zijn bouwstoffen: nodig voor de opbouw van gezonde cellen, celmembranen maar ook van immuuncellen. Ze worden wel eens de bakstenen van je huis genoemd: zonder bakstenen geen stevig huis. En om weer in de metafoor van Prof Snijder te spreken: zorg dat je huis inbraakproof is. Zeker vegetariers, veganisten, jongeren, zieken, ouderen en herstellenden hebben veel meer eiwit nodig dan een gezond mens. Dat geldt ook voor sporters of mensen met zwaar fysiek werk.
Dr. Bruce Ames, professor in de biochemie en moleculaire biologie, gebruikt de term triage al jaren om klachten door voedingstekorten, zoals eiwitten te verklaren. (1) Hij ontdekte dat ons lichaam in crisissituaties prioriteit geeft aan kortetermijnprocessen, ten koste van langetermijnprocessen. Processen die op korte termijn van belang zijn, zullen zo lang mogelijk uitgevoerd worden. Langetermijnprocessen als onderhoud, reparaties en herstelwerkzaamheden worden opgeschort. Bruce Ames deelt eiwitten in als ‘overlevingseiwitten’ (om te overleven en ons voort te planten) en ‘lang-leven-eiwitten’ (‘longevity proteins’) bedoeld om de lange termijn processen zoals herstel en onderhoud in goede banen te leiden.(2) De aanmaak van gezonde/intacte slijmvliezen kan dus opzij geschoven worden in crisissituaties omdat dit niet gezien wordt als ‘van groot belang voor de overleving’. Zo kan chronische stress (crisissituatie) bijvoorbeeld zorgen dat je slijmvliezen langdurig niet meer onderhouden worden. Met alle gevolgen van dien als er virussen rondwaren.
Vooral bij vegetarische en veganistische recepten is het belangrijk om volwaardige eiwitcombinaties te maken zodat je alle essentiele aminozuren eet. Dit overheerlijke hummus recept bevat tuinbonen en Tahin als eiwitbronnen. Het is rijk aan glutamine en zink. Beide van groot belang voor intacte en gezonde (darm)slijmlvliezen.
4. Een gezonde Omega 3/6 balans voor gezonde celmembranen
Een van de factoren die de gezondheid van die celmembranen bepalen is een gunstige balans tussen Omega 3 en 6 vetzuren. Bovendien is een gezonde Omega 3/6 balans bij uitstek je troef voor gezonde hormoonstoffen (prostaglandines) die vooral je hormonen, vaten, brein, huid en gevoeligheid voor ontstekingen bepalen. En bepalen hoe gemakkelijk een virus jouw celmembranen kan gijzelen om zichzelf naar binnen te werken. Ze lijken vooral antiviraal te werken doordat ze het aangeboren immuunsysteem (via macrofagen en neutrofielen) laten verhinderen dat virussen aandocken.(3)
Mochten ziekmakende micro-organismen toch het immuunsysteem in de slijmvliezen hebben weten te doordringen dan is een gezonde Omega 3/6 balans belangrijk om de ontstekingen die dit met zich meebrengt te blussen.
Een overheerlijke Omega 3 salade (recept uit mijn boek Weten van heerlijk eten deel 1) met winterpostelein, walnoten, walnootolie, chiazaad en feta. Deze leveren je Omega 3 vetzuren. Maar let op: lang niet iedereen zet deze Omega 3 vetzuren om in EPA/DHA die zo belangrijk zijn in het proces van ontstekingen remmen. Daarom is in veel gevallen een Omega 3 supplement met kant en klare EPA/DHA doeltreffender. Zie mijn artikel ‘Het waarom van visvrije omega 3 capsules’.
Maar waarom is de zomer nu zo’n mooi moment?
Alleerst omdat de zomer een overvloed biedt aan deze heerlijke (en prachtige, kleurrijke) vezels. Eet ze, hamster ze, vergaar ze zodat je ze niet alleen nu maar ook in de herfst en winter kunt gebruiken om inbrekers buiten je cellen te houden. En zeker net zo’n belangrijke reden: het kost een paar maanden om herstelwerkzaamheden aan darmslijmvliezen uit te voeren*. En om aan de conditie van je celmembranen te werken. Alle cellen in je lichaam worden (gemiddeld) eens in de drie maanden vervangen. Dit noemen we de turn-over tijd. Nieuwe celmembranen worden zodoende gevormd door de voedingsstoffen die je in die maanden ervoor hebt gegeten. Dus eet je meer gezonde vetten en laat je de slechte staan, eet je volwaardige eiwitten, polyfenolen en essentiële suikers dan wordt er op allerlei fronten aan je gezondheid en optimale inbraakgevoeligheid gewerkt.
Meer lezen?
Ik schreef nog meer artikelen over je immuunsysteem en je darmgezondheid:
- Je immuunsysteem deel 1
- Je immuunsysteem deel 2
- Goed gastheerschap
- Vezels, vezels, vezels
- Disbalans in je darmen
Jouw cellen, een filmpje
Is het niet fantastisch? In dit filmpje zie je hoe de mitochondrien (ook wel je energiefabriekjes genoemd) in je cellen worden ‘opgeblazen’ om plaats te maken voor nieuwe, fitte cellen die weer volop energie voor je kunnen aanmaken. En het mooiste nieuws is: dat doen ze met de ‘brandstof’ die jij hebt gegeten. Des te natuurlijker, vitaler, voedzamer en diverser dit was, des te gezonder de bouwmaterialen voor je nieuwe celmembranen, mitochondrien en andere celonderdelen. Recente onderzoeken tonen opnieuw aan dat onze celstofwisseling (metabolisme) en onze genenmateriaal niet is aangepast aan onze zeer grote hoeveelheden onnatuurlijk (bewerkt of processed) voedsel dat inmiddels zo’n 60-70 procent van onze dagelijkse ‘intake’ is. (5) Niet alleen ons immuunsysteem kan dan niet functioneren, ook het risico op vele andere lichamelijke ziekten en depressies neemt toe. Onze veerkracht ligt besloten in de gezondheid van onze cellen. En het wordt de hoogste tijd dat de voedingsmiddelenindustrie daarmee aan de slag gaat. Op deze website kun je een indruk krijgen van de mate van bewerking, op een schaal van 0-100. Des te hoger het getal, hoe meer bewerkt het voedingsmiddel is. En hoewel het hier Amerikaanse producten betreft kun je wel een indruk krijgen van de voedingsmiddelen die je celstofwisseling ondermijnen. En veel leuker omdat je er dan niet op hoeft te letten: ga zelf de keuken in en creëer met natuurlijke ingrediënten de lekkerste en mooiste creaties op je bord. En begin in de zomer een lekker te verzamelen voor de herfst en winter.
Gezond eten is echter niet het enige: door beweging en spiertraining ontwikkelen we mitochondrien. Zodoende heeft een actief bewegend mens veel meer mitochondrien dan iemand met een zittend leven. Onze cellen hebben bovendien zonlicht nodig om energie aan te maken. Dus naar buiten om de ‘batterij op te laden’. En nog niet zo lang geleden ontdekt: een zinvol leven leidt tot een gezondere celactiviteit dan een leven waarin de zingeving mist. En laat voeding daar nu ook weer een prachtige rol in kunnen spelen:
“ Wie weet leer je jezelf het best kennen door werkelijk weer met eten bezig te zijn. De ingewikkeldste uitdagingen waar we voor staan, gaan allemaal over de manier waarop we met voedsel omgaan: Van klimaatverandering tot watertekorten, bedreigde biodiversiteit en dieet-gerelateerde ziekten. Het krachtigste middel om de wereld te veranderen is daarom voor haar dan ook overduidelijk: voedsel. Van oudsher bestaat ons voedsel uit levende dingen die we verzamelen, verzorgen, doden en koken, zodat we kunnen leven. Voedsel is leven. Misschien is een goede maaltijd bereiden wel een van meest zinvolle dingen die je kunt doen op aarde. Je houdt leven in stand, je toont liefde. Wanneer je eerlijke lokale ingrediënten gebruikt, maak je de wereld een betere plek door te koken.”
Citaat Carolyn Steel