Zonder dat we er erg in hebben regelen onze 30-37,2 biljoen cellen echt van alles voor ons. Zonder hun en vooral zonder de bacteriën in onze cellen (onze mitochondrien: de energiefabriekjes) zou voor de mens het leven op deze aarde onmogelijk zijn. Onze cellen regelen bijvoorbeeld dat het eten wat we eten in daadwerkelijke energie (ATP genoemd) wordt omgezet, dat we onszelf warm kunnen houden, dat ons immuunsysteem adequaat reageert, dat oude/kapotte cellen zichzelf ‘opruimen’ etc. Hoe ze functioneren en of ze onze gezondheid optimaal kunnen dienen heeft vooral te maken met ons voedsel, onze darmgezondheid, de mate waarin we bewegen, de hoeveelheid schoon water, zuurstof, zonlicht (wat wij direct of indirect via ons voedsel) tot onze beschikking hebben etc. En geloof het of niet, onze cellen functioneren zelfs beter als we een zinvol leven en goede sociale contacten hebben. En positieve gedachten. Wonderlijk niet? In dit artikel wil ik graag 5 wetenswaardigheden over deze cellen vertellen die in mijn optiek al aan jonge kinderen medegedeeld zou moeten worden.
1
Wij zijn wat we eten.
Wij bestaan heel simpel gezegd uit cellen. Niercellen, longcellen, darmcellen, breincellen, spiercellen etc etc. Deze cellen bestaan uit het ‘materiaal’ dat wij hebben gegeten. Is dat vitaal voedsel met volop voedingsstoffen (gezonde vetten, eiwitten/aminozuren, koolhydraten etc) Als wij laagwaardig voedsel eten (bijvoorbeeld ultra bewerkt, geraffineerd of uit een verarmde bodem etc) dan hebben onze cellen geen andere mogelijkheid dan hun opbouw met ‘laagwaardig materiaal’ te bouwen. Dat betekent dat eten met 100% voedingswaarde een must is als je fit, vitaal en energiek door het leven wilt gaan. Zie ook in het plaatje hieronder wat jouw cellen allemaal voor taken voor jou uitvoeren. Ze moeten niet alleen zichzelf om de (gemiddeld 3 maanden) vernieuwen maar ze moeten ook alle taken onder het plaatje voor je uitvoeren.
De kwaliteit van je voedsel & de manier waarop het bereidt wordt bepaalt uiteindelijk hoeveel energie je uit dat voedsel kunt maken. Schrik niet van onderstaand plaatje: het gros van ons voedsel kan weinig bijdragen aan celgezondheid of aan de energie aanmaak in onze cellen. Het is daarom belangrijk dat je het gros van je voedsel uit 1 en 2 haalt. Dat betekent zo weinig mogelijk kant-en-klaar voedsel uit 4 en 5.
2
Ze worden vitaler als je ze een beetje uitdaagt
De gezondheid, veerkracht en vitaliteit van onze cellen is sterk gebaat bij bepaalde ‘intermitterend gedragingen’. Dus gedrag wat we niet standaard maar periodiek (met tussenpozen) wel of niet doen. Dag in dag uit in een ruimte van 20 graden verblijven komt onze cel gezondheid niet ten goede. Elke dag precies hetzelfde rondje hardlopen of dezelfde training op de sportschool ook niet. Of elke dag bijna hetzelfde eten op bijna dezelfde momenten……ook daar krijgen we geen ‘getrainde’ cellen van. Af en toe moeten we gewoon even de uitdaging uitgaan, bijvoorbeeld even flinke trek of dorst hebben. Het gros van de gedragingen hieronder noemen we ‘hormetische prikkels : koude prikkels (koud baden, afdouchen), intermittent fasting, calorie vermindering etc. zijn eeuwenoude evolutionaire prikkels om onze gezondheid te verbeteren. Vergelijk dit maar met een topsporter die elke keer een andere trainingsprikkel moet aangaan om zijn prestaties steeds te verbeteren. Zou de prikkel elke dag dezelfde of teveel zijn dan verslechteren de sportprestaties. En datzelfde geldt eigenlijk ook voor de prestaties van onze cellen.
NB: mensen met chronische ziekten en/of weinig vitaliteit zou ik dergelijke hormetische prikkels afraden, tenzij onder begeleiding van een arts/therapeut.
3
What doesn’t kill you makes you stronger
Bij punt 2 had ik het al over hormetische prikkels/ hormesis; het fenomeen dat een prikkel of gebeurtenis in hoge dosis/frequentie schadelijk is voor een organisme, bij lage dosis juist positieve effecten heeft. Dit is ook de kern van veel gezondheidsbevorderende stoffen in granen, groente, fruit, kruiden en specerijen: worden ze een beetje getergd door het weer, insecten, plaagdieren….dan gaan ze meer afweerstoffen aanmaken*. Een beetje van zo’n prikkel maakt de planten sterker. Teveel kan schadelijk of toxisch zijn, ook voor ons trouwens. Denk maar aan de gluten die granen aanmaken om zich te beschermen tegen vraat. De meeste mensen kunnen wel tegen een beetje gluten maar teveel bekomt menige darm erg slecht.
Daarom is zo veel mogelijk variatie in je voeding zo belangrijk voor je gezondheid. Het citaat “What doesn’t kill you makes you stronger” heeft hier alles mee te maken. De planten (groenten, fruit, kruiden, specerijen) maken de afweerstoffen vooral in het eetbare gedeelte aan: ze staan met hun wortels in de grond en kunnen niet wegrennen voor belagers. Daarom maakt ELK plantaardig voedingsmiddel giftige stoffen aan om van belagers ervan te weerhouden er veel van te eten. Planteneters zoals de mens hebben in de loop van de evolutie manieren bedacht om toch planten te eten zonder er ziek van te worden: ze maken enzymen aan die de schadelijke stoffen onschadelijk maken of……ze wapenen zich ertegen door antioxidanten aan te maken.
Wat wij dus het geneeskrachtige effect van bijvoorbeeld groene thee (EGCG), kurkuma (curcumine), broccoli (sulforaan) noemen is dus feitelijk onze eigen afweerreactie tegen deze schadelijke stoffen: De aanmaak van antioxidant enzymen zijn simpelweg bedoeld om het toxische effect van EGCG, curcumine, sulforaan etc. pareren. Dat gunstige effect verdwijnt bij een teveel van die stof. Hoe gezond iets ook te boek staat: dit effect heeft het alleen bij een bescheiden maar regelmatige inname. Dus VARIEER elke dag met plantaardige voedingsmiddelen! Je bent divertarier!
*Een plant die ‘uitdagend’ opgroeit zonder kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen wordt dus aangezet om meer van deze antioxidanten aan te maken. Zo kunnen deze onze gezondheid en veerkracht beter ondersteunen dan voedsel dat ‘chemische ondersteuning’ heeft gehad. Zie verder in mijn artikel ‘Antioxidanten, kleurrijke beschermers.’
4
Weet dat de ene functie voorrang heeft op de andere
En als laatste zou ik heel graag willen zeggen: Je ziet hoe ongelooflijk veel taken jouw cellen hebben. Los van de energievoorziening die alle functies, systemen, organen en processen in jouw lichaam en brein van voldoende energie moet voorzien. Alle energie die jouw cellen voor jou aanmaken op basis van wat jij hebt gegeten, moet verdeeld worden. Idealiter krijgt iedereen een ‘stuk van de taart’. Zie het plaatje hieronder. Hierin zie je hoe groot het deel van de energie is dat een orgaan globaal nodig heeft om al zijn taken voor jouw gezondheid te kunnen volbrengen. Dit is de situatie in RUST: dus alles alles loopt zoals het zou moeten verlopen. Is er stress (bijvoorbeeld door een infectie/virus, een ziekte, teveel chemische toxines, sterke bloedsuikerspiegelschommelingen, hoge cortisolaanmaak) dan veranderd de situatie: dan zijn er orgaansystemen die vóór andere systemen gaan. Jouw immuunsysteem bijvoorbeeld kan opeens veel meer energie opeisen om de acute ziekte de baas te worden. Dan krijgen andere systemen, die niet direct met overleven te maken hebben zoals je spijsvertering, huid, botten etc. tijdelijk even minder energie toebedeeld. Dit is een fantastische oplossing voor acute situaties maar je begrijpt waarschijnlijk al dat dit niet langdurig moet zijn. Daarom heeft chronische stress (waarin deze herverdeling van energie dagelijks plaatsvindt) zo’n uitgesproken effect op je totale gezondheid. Zie verder mijn artikel ‘Chronische stress, weet wat je eet’.
5
Jouw darmgezondheid is sterk bepalend voor de energie aanmaak in je cellen.
Ik durf het bijna niet nogmaals te schrijven, zoveel heb ik er al over geschreven: Darmen zijn de spil van je gezondheid. Ook van de gezondheid en vitaliteit van je cellen. De innige relatie met jouw celvitaliteit heeft vooral te maken met de vezels, die jij hopelijk bij elke maaltijd, aan jouw darmbacterien te eten geeft. Zijn dit de juiste (en voldoende) vezels dan kunnen zijn daar zogenaamde korte-keten-vetzuren (zoals boterzuur) aanmaken. Uit dit boterzuur worden dan weer stoffen aangemaakt (metabolieten met een mooi woord) die de mitochondriën in onze cellen aanzetten tot energie aanmaak en een efficiënte stofwisseling/verbranding. Zo innig is alles met alles verbonden!
Zie ook uitgebreide informatie over boterzuur en de effecten op je gezondheid in veel van mijn recepten en mijn artikel ‘Vezels, vezels, vezels.’
Bronnen/referenties
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37179826
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC87168…
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34383300/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34975524/
- rethinkfoundation.nl/de-mitochondria-microbioom-connectie