Jodium

Een onderschat sporenelement

Iedereen kent jodium en de meeste mensen weten dat jodium belangrijk is voor de schildklier en de stofwisseling. Krop (struma) is een van de duidelijkste signalen dat er een jodiumtekort is. Maar er zijn veel meer signalen dat er mogelijk een tekort aan jodium in het lichaam is. Volgens de Wereldgezondheid Organisatie is er bij ongeveer 1 op de 3 burgers een onvoldoende jodiumstatus. Veel instanties zeggen dat het komt omdat we minder brood (met gejodeerd zout) zijn gaan eten. Maar is dat zo?

Een aantal kenmerken van een jodiumtekort

  • Cystevorming in de borsten, baarmoeder of eierstokken.
  • Krampen (dat kan ook van een magnesiumtekort komen).
  • Veelvuldige ontstekingen.(denk ook bij chronische blaasontstekingen aan een mogelijk jodium tekort)
  • Onverklaarbare gewichtstoename.
  • Onverklaarbare chronische vermoeidheid.
  • Zeer droge huid.(maar ook droogte van ogen, mond of slijmvliezen)
  • zeer moeizaam of niet kunnen zweten
  • te weinig aanmaak van maagzuur
  • Overmaat aan taai of dik slijm.
  • Hartritmestoornissen.
  • kleine kersrode 'speldenknopjes' vaak op de romp (deze duiden vaak op een overbelasting/teveel aan bromium*: dit heeft een jodium tekort tot gevolg)
  • concentratie-, geheugen- en vertraagde mentale ontwikkeling
  • mogelijk de ontwikkeling van borst-en prostaatkanker
  • mogelijk onvruchtbaarheid (ook omdat een jodium tekort de schildklierwerking deactiveert)(6)

*Zeewier kan overigens ook teveel bromium bevatten: als het dan lage hoeveelheden jodium bevat of gegeten wordt door jodium deficiente personen kan dit voor hechting van broom op de jodium receptor leiden met schildklierklachten tot gevolg.(5) Uiteraard kunnen bovenstaande symptomen ook andere oorzaken hebben. Toch ben ik elke keer weer verbaasd als ik zie hoe mensen met onverklaarbare hartritmestoornissen- bij een gebleken jodiumtekort- snel rust ervaren na opheffing van dit tekort.

De functies van jodium in ons lichaam

De verscheidenheid van bovengenoemde symptomen geeft aan dat jodium bij veel processen in ons lichaam een belangrijke rol speelt:

  • Jodium is nodig voor onze hersenontwikkeling en IQ. Daarom is het ook zo belangrijk dat zwangere vrouwen voldoende jodium krijgen voor de ontwikkeling en het IQ van hun baby. (3)Jodium vermindert ook de kans op ADHD. Ook bij baby’s en jonge kinderen blijft jodium dus een aandachtspunt.
  • Jodium is essentieel voor onze fysieke en mentale groei. Een groeiachterstand kan een symptoom van een jodiumtekort zijn.
  • Ons immuunsysteem heeft jodium nodig als middel om bacteriën, schimmels en virussen te lijf te kunnen gaan. Maar ook is jodium een essentiële stof in de apoptose: het mechanisme dat oude en beschadigde cellen aanzet om zichzelf op te ruimen, zodat ze geen schade meer kunnen aanrichten.
  • Ons hele hormonale systeem wordt mede gereguleerd door jodium. Dit omdat jodium een zogenaamde receptor-functie heeft om hormonen en neurotransmitters ‘aan te laten dokken’ op cellen. Pas dan kunnen ze hun werkzaamheden uitvoeren.
  • Ook speelt jodium een cruciale rol in de balans tussen de drie verschillende vormen van oestrogeen. Deze drie horen in een gezonde verhouding aanwezig te zijn.(2)
  • Tot slot vervult jodium een cruciale rol in het onschadelijk maken van vrije radicalen, het ontgiften van zware metalen en het verminderen van de schade door radioactieve straling.

Een tekort aan jodium niet mogelijk?

Veel mensen denken dat een tekort aan jodium niet mogelijk is, omdat er jodium aan ons tafelzout en aan bakkerszout is toegevoegd. Helaas wordt er geschat dat er, er ondanks ons tafelzout en onze broodinname, zo’n 6,5 miljoen Nederlanders met een jodiumtekort. Omdat de gemiddelde Nederlander al te veel zout binnen krijgt (en wellicht ook te veel brood) lijken jodiumbronnen als tafelzout en brood niet de meest aangewezen oplossingen. We kunnen jodium uit tafelzout namelijk niet zo goed opnemen. Je zou dus wel heel veel tafelzout moeten eten om in je dagelijkse behoefte te voorzien. En dan krijg je weer een overmaat aan natriumchloride (zout), met alle gevolgen van dien voor je gezondheid.

Waarom er toch een tekort kan ontstaan

Een aantal oorzaken van een tekort aan jodium:

  • We eten simpelweg veel te weinig jodium. De beste bronnen zijn zeevis en zeegroenten. Deze ingrediënten staan niet vaak op het Nederlandse menu.
  • Mensen die kiezen voor gezonder zout als zeezout denken vaak dat dit ruim voldoende jodium bevat. Hoewel 'echt' zout veel meer vitale stoffen bevat dan gejodeerd/geraffineerd zout, bevat het NIET voldoende jodium om een tekort te voorkomen.
  • Veel Nederlanders hebben een selenium tekort, omdat selenium heel weinig in de bodem voorkomt. Een selenium tekort verergert de symptomen van een jodiumtekort. Ook een tekort aan ijzer en vitamine A kan dit verergeren.
  • Een te hoge consumptie van onderstaande voedingsmiddelen kan de opname van jodium verstoren:
    • niet-gefermenteerde soja en sojaproducten (NB: gefermenteerde soja, zoals miso, tempé en tamari hebben deze eigenschap niet, zie ook ‘soja, weten we eigenlijk wel wat we eten?’);
    • het veelvuldig eten van rauwe koolsoorten, mosterd, tuinkers en alfalfa (zie ook smoothie bloedsuikerregulatie);
    • ook het eten van grote en dagelijkse hoeveelheden rauwe pinda’s, zoete aardappelen, cassave, rammenas, koolzaad- en raapzaadolie kunnen bij een bestaand jodiumtekort voor een nog groter tekort zorgen.
      Bij regelmatige consumptie van deze voedingsmiddelen is het dus zeer raadzaam om je jodiuminname te verhogen.
  • Ook medicijnen als aspirine, warfarines, psychofarmaca en mesalazine verhogen de uitscheiding van jodium, zodat er gemakkelijk een tekort ontstaat.
  • Een vegetarische, veganistische leefwijze of veel sporten (en transpireren) vergroot de kans op een tekort.
  • Te weinig maagzuur, waardoor de opname van voedingsstoffen wordt beperkt.
  • Voeding met te veel toxines als fluor, kwik en lood. Er wordt dan heel veel jodium verbruikt om deze stoffen onschadelijk te maken. Ditzelfde geldt ook voor bromium wat zeer veel aanwezig is in ons milieu: bij een overmaat aan bromium wordt jodium gebruikt voor de ontgifting van xeno-oestrogenen, Om dezelfde reden hebben ook rokers een groter risico op tekorten.

Hoe weet je of je een tekort aan jodium hebt?

Misschien herken je je in de genoemde kenmerken van een jodiumtekort of weet je dat je via je voeding heel weinig jodium binnenkrijgt. Door jodium toe te voegen aan je voeding kun je kijken of deze klachten verdwijnen. Verder kun je een jodium-urinetest laten doen bij een natuurarts of orthomoleculair arts. Ook kun je deze eenvoudig zelf thuis doen als je een jodium-urinetest koopt. Zie bijvoorbeeld bij 'mijn labtest.nl'. Let op dat je bij de interpretatie van de uitslag mogelijk een deskundige moet raadplegen.

Test een mogelijk jodium tekort

Ook een goede aanwijzing kan de volgende simpele test zijn. Smeer een plek op je huid ter grootte van een golfbal in met jodium die geschikt is voor opname via de huid. Zoals bijvoorbeeld deze.  (de test werkt het best bij personen met een licht gekleurde huid, aangezien het contrast bij mensen met een donkere huid niet zo groot is). De binnenkant van de bovenarm, in de elleboog of op de pols werkt het beste. Zorg dat kleren en andere materialen niet in contact komen met de oplossing, omdat het vlekken achterlaat op alles waar het mee in aanraking komt. In geval van jodiumtekort verdwijnt de oranjebruine kleur binnen twee uur, soms al binnen twintig minuten. Bij een mogelijk tekort aan jodium, zal de vlek na twee tot vier uur vervagen. Als je waarschijnlijk voldoende jodium binnenkrijgt, dan zal de vlek tot wel 24 uur nadien blijven zitten. Let op; alleen laboratorium onderzoek kan natuurlijk werkelijk de status bepalen, het is een indicatie over een mogelijk tekort. De werkelijke waarde kun je laten bepalen door een jodium-urinetest te doen. Bij de interpretatie van de uitslag zul je logischerwijs een deskundige moeten raadplegen.

Bron: zeewierwijzer/cellcareinstituut

Hoe vul je een jodiumtekort aan?

De minimale dagdosering (ADH) voor jodium is vastgesteld op 150 mcg per dag. Soms zit de dagdosering al in een multivitamine. Het maximum (of volgens veel wetenschappers de adequate dosering) is 600 mcg. voor zwangere vrouwen en volwassenen. Terwijl in Japan de jodium inname geschat wordt tussen de 1000 en 3000 mcg per dag, geleverd door gemiddeld 4-7 gram gedroogde jodium per dag.(5) Aanvullen op eigen houtje met hogere doseringen kan schildklieraandoeningen veroorzaken en auto-immuunziekten van de schildklier verergeren.(5) Mensen met krop, de ziekte van Graves of auto-immuunziekten van de schildklier moeten hier dus zeker voorzichtig mee zijn. Te hoge doseringen bij zwangere vrouwen kunnen juist een te trage schildklierwerking van de baby veroorzaken.

Ook mensen met uitgeputte bijnieren zouden heel voorzichtig moeten zijn met het lukraak aanvullen van hoge doseringen jodium. De bijnieren moeten de energie die gegenereerd wordt door de schildklier of jodium wel aankunnen. In dergelijke gevallen is het dus zaak om eerst je bijnieren op orde te krijgen.

Als je extra jodium neemt, moet je ook zorgen dat je selenium in orde is. Een paar paranoten per dag is al een prima selenium-aanvulling.

Kies je voor een supplement, weet dan dat jodium als jodide vooral ingezet wordt voor de schildklier. Andere hormonen (en borstweefsel bijvoorbeeld) lijken het meest gebaat bij de organische vorm van jodium.

Iedere dag brood eten: nodig om jodiumtekort te voorkomen?

Plantaardige jodiumbronnen versus vis

Ik geloof dat je jodium het beste kunt aanvullen door twee à drie keer per week zeegroenten te eten. Op de voet gevolgd door gejodeerd zeezout, maar daar kun je nu eenmaal niet te veel van gebruiken. Zeevis (zeker de witvissen en daarna de schaal- en schelpdieren), zeewieren en algen zijn de beste bronnen van jodium. Toch prefereer ik het eten van zeegroente boven zeevis. Waarom? Omdat milieutoxines die niet kunnen worden uitgescheiden, bij mens en dier (dus ook bij vis) worden opgeslagen in vet. Met name vette, langlevende en roofvissen kunnen dus heel wat milieutoxines bevatten. En dan wordt jodium dus gebruikt om de toxines uit vis te ontgiften.

Bij zeewieren kennen we dit probleem veel minder: zij bevatten immers maar weinig vet en kunnen dus ook heel weinig toxines opslaan. En dan kan jodium wel voor onze vitale lichaamsprocessen gebruikt worden.

Andere gunstige eigenschappen van zeegroente

Bovendien zijn zeewieren een geweldige aanvulling van mineralen en sporenelementen. We hebben nu eenmaal te maken met tekorten door heel veel verschillende oorzaken. De bodemverarming, onze hoge consumptie van suikers en brood, medicijngebruik en oxidatieve stress zijn allemaal factoren die onze behoefte aan mineralen sterk vergroten. Met zeewieren krijg je een heel goede aanvulling. Zeewieren bevatten zelfs wat omega 3-vetzuren. We hoeven dus geen vis te eten of visolie te slikken voor onze brood­nodige omega 3-aanvulling en kunnen het milieu en de zee sparen door meer zeegroenten/algenoliecapsules te gebruiken. Klik hier voor meer informatie over Visvrije Omega 3.

Zeewier niet lekker?

Als je denkt dat zeewier niet lekker kan zijn, dan zou ik je willen uitdagen. Er zijn zulke heerlijke zeewieren verkrijgbaar, zowel vers als gedroogd. In allerlei soorten en in allerlei smaken. Of maak gewoon eens het recept Nori wraps/lasagne op blz. 229 of de Vegetarische Sushi op blz. 193 van ‘Weten van (h)eerlijk eten’-deel 2. Of maak één van onderstaande recepten. Vanwege het belang van jodium voor onze hormonen (zeker de oestrogeen balans) zijn er ook in de recepten van 'Alles draait om je hormonen' zeewieren in allerlei smaken opgenomen.

Over de auteur van dit artikel

Rineke is opgeleid als natuurgeneeskundig- en orthomoleculair therapeut. Ruim 15 jaar lang heeft ze mensen met chronische klachten begeleid in haar praktijk op het gebied van voeding en leefstijl. Inmiddels richt ze zich volledig op het inspireren van mensen om te kiezen voor onbewerkt, gezond, duurzaam en divers voedsel via haar boeken, lezingen, platforms, magazines en trainingen. Omdat het voor veel mensen moeilijk bleek om gezond eten in de praktijk te brengen, begon ze in 2011 boeken te schrijven. 

(H)eerlijke recepten plus uitgebreide achtergrondinformatie om je gezondheid positief te beïnvloeden, vormen in alles wat ze schrijft de rode draad. Het geld van haar bestsellers investeert ze grotendeels in hun biodiversiteitsproject Heerlijk Westerwolds Land. Door een boek te kopen of cadeau te geven ondersteun je niet alleen haar gedachtengoed maar maak je het ook mogelijk dat Rineke volledig onafhankelijk van subsidies, adverteerders of financiers haar jarenlange kennis gratis kan blijven delen.

Verder lezen

Er is nog zo veel meer te vertellen over jodium, maar velen gingen mij voor. Kijk daarom voor extra informatie op:

ref: 1) articles.mercola.com/sites/articles/archive/2009/10/20/signs-symptoms-and-solutions-for-poor-thyroid-function.aspx. 2)Cunnane SC, Stewart KM, Human brain evolution – the influence of freshwater and marine food resources, Wiley-Blackwell, New Jersey, 201

2) Brownstein, D; Iodine, Why you need it, why you can't live without is. 5th edition

(3)Bath SC, et al. Effect of inadequate iodine status in UK pregnant women on cognitive outcomes in their children: results from the Avon Longitudinal Study of Parents and Children, (ALSPAC); Lancet. 2013 Jul;27;382(9889):331-7

(4)http://apps.who.int/iris/bitst...

(5)https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3204293/pdf/1756-6614-4-14.pdf

(6)https://www.ncbi.nlm.nih.gov/p...