Claim je toekomst via jouw achtertuin

2 maart 2023

Voor wie geen Fries begrijpt: takomst = toekomst. Op een bijeenkomst over Sustainable Development Goals en Fairtrade in Leeuwarden ging Rineke Dijkinga in gesprek met Bregje Hamelynck. Zij is medeoprichter van CSA Netwerk Nederland, woordvoerder van de Groene Boeren en bevlogen ambassadeur van eten uit eigen omgeving. Haar werkweken bestaan voor een groot deel uit lobbyen voor het groenboerenplan. “Vanuit onze boerenpraktijk lopen we tegen veel hobbels aan in het huidige landbouwbeleid. Op basis van deze ervaringen hebben we in 10 punten aangegeven wat er naar ons idee zou moeten gebeuren om ruim baan te geven aan de transitie naar een duurzame landbouw. We hopen dat de Tweede Kamer het kabinet zal aansporen om te kiezen voor een échte transitie. In onze diverse boerenbedrijven laten we zien dat het kan. Laten we van agrarisch Nederland een Groenboerenland maken. Goed voor boeren, voor de natuur en voor ons allemaal.”

Samen met haar man Michel ‘runt’ ze ook hun gezin met 3 puberkinderen en hun eigen CSA Ús Hôf, gebaseerd op permacultuur, in Friesland. De ‘takomst’ van haar kinderen in goede banen leiden was misschien wel haar belangrijkste drijfveer om alles wat in haar macht ligt te doen voor gifvrij en lokaal voedsel. Een vraag van haar zoon: “Mam, hoe zit dat nou als alle permafrost smelt?", greep haar echt naar de keel. Haar zorgen om de aarde waarin haar kinderen moeten opgroeien, zetten haar zo jaren geleden aan tot actie. De tijd van praten is voorbij, we moeten gaan DOEN! Met de provinciale verkiezingen voor de deur hebben we een fantastische kans om onze stem te laten horen. Hoe willen we dat onze omgeving eruitziet als het gaat om basisbehoeften als onze omgeving/landschap, schoon water, gezond voedsel, zorg, welzijn en onderdak? Een open deur uiteraard; dat willen we natuurlijk allemaal optimaal voor elkaar hebben. Toch lijden ook wij, als het gaat om kiezen vaak aan het Nimby syndroom: “Not in my back yard.” Bregje pleit voor een toekomst die juist wél grotendeels in jouw back yard ligt. ‘Laat je stem dus niet verstommen, claim de toekomst van jezelf, je kinderen en alle kinderen die nog ooit geboren gaan worden’. Een mooie start van die toekomst ligt in jouw stem voor eerlijk, gezond, duurzaam, lokaal voedsel waar de boer/teler een eerlijke prijs voor krijgen en jij met jouw euro bijdraagt aan een gezonde backyard.

“ Community Supported Agriculture (CSA) boeren en tuinders vinden dat lokaal en gifvrij voedsel van én voor ons allemaal zou moeten zijn. Je wordt lid van hun boerderij of tuinderij, zodat er echt weer een relatie ontstaat tussen de boer en de consument en kunt daar voor een vast jaarbedrag gedurende het oogstseizoen wekelijks je groente en fruit halen of soms zelf oogsten. De overvloed wordt eerlijk verdeeld en ook bij schaarste wordt dit over alle leden verdeeld. Met jouw lidmaatschap verzeker je jezelf van eerlijk, lokaal en duurzaam voedsel. En het levert de boer/teler van de CSA een eerlijk salaris op. Alleen als we de boer/teler een eerlijk salaris betalen, kan deze gaan voor kwaliteit in plaats van kwantiteit en goed voor zijn grond zorgen.” Lees het verder in dit artikel van MaatschapWij. En vind een CSA in jouw buurt via deze link. Er zijn er inmiddels een paar honderd, verdeeld over alle provincies.

Ze verhuisden van Den Haag naar Friesland in 2003 en kwamen op een woonboerderij met 2 hectare grond te wonen. Haar besef over de kwetsbaarheid van ons en onze kinderen op deze aarde met al zijn crisissen en onzekerheden, deden haar beseffen dat ze van het voorzien in een van onze eerste basisbehoeften, voedsel verbouwen, ‘gewoon 0 verstand’ had. En dat in hun eigen voedingspatroon ook wel iets mocht veranderen. Daarom besloot ze een opleiding permacultuur te gaan doen. Wat interessant! Een medecursist vertelde dat ze een zelfoogsttuin ging starten op haar 2 hectare grond. Geweldig idee! En zo kreeg de 2 hectare bij hun eigen boerderij in Friesland in 2013 een nieuwe bestemming. Het werd ook een permacultuurtuinderij. Al snel bedachten ze dat het natuurlijk niet alleen om hen ging. De omgeving moest ook mee kunnen profiteren. En zo stichtten ze een van de eerste CSA’s in Friesland. Maar het verhaal was nog lang niet af: hun klanten vroegen of ze naast groente en fruit ook niet wat andere eerste levensbehoeften konden kopen. En zo richtten ze, samen met hun leden, een voedselcoöperatie op. Met zoveel mogelijk duurzame producten uit de regio, aangevuld met producten van de biologische groothandel. Samen een volledige vervanging van de supermarkt. Gegrepen door het succes van deze formule bedacht Bregje dat, net als met hun tuin, dit concept op veel meer plekken in Nederland moest worden uitgerold. En zo ontstonden de buurtmarkten. (die overigens niet aan een CSA tuinderij gekoppeld hoeven zijn. Iedereen kan het opzetten in een schuur, buurthuis of garage. Met een aantal andere pioniers richtte ze toen CSA Netwerk Nederland op. De opgedane kennis en inspiratie geven ze door via de Voedselwerkplaats. Iedereen die enthousiast is over het concept kan het zo in eigen omgeving ‘kopiëren’ en opstarten. Is het verhaal dan nu af? Nee, nog niet. Momenteel wordt er achter de schermen, met meerdere partijen, aan de transparantie van de korte ketens gewerkt via PGS (Participatory Guarantee Systems). Groter worden heeft immers ook weer als consequentie dat, zeker als je koopt bij de buurtmarkten, je de boer/teler in kwestie niet meer ziet. Toch wil je graag het verhaal achter het eten blijven vertellen. Bovendien wil je dit kansrijke duurzame concept wel behoeden voor greenwashing.

Ze bestaan dit jaar 10 jaar. En voorzien wekelijks zo’n 180 huishoudens van eerlijk, vers en duurzaam voedsel van eigen land. Het bijzondere is dat er voor ‘ieder wat wils’ is in dit concept, of het nu op hun Ús Hôf is of bij een van de andere CSA’s:

Voor de consument die:

‘eten met een gezicht’ wil eten en geen anoniem voedsel;
wil besparen op de 30.000 kilometer die de ingrediënten van een gemiddelde maaltijd nu afleggen en inzien dat de kortste klap om iets aan de milieuproblematiek te doen is; eten uit je eigen backyard eten;
zich zorgen maakt over alle residuen in ons voedsel. Zeker waar het hun kinderen betreft. Zie ook dit artikel van Foodwatch;
simpelweg voedsel uit een gezonde bodem wil en niet uit verarmde grond of van steenwol. Omdat eten uit een gezonde bodem andere kwaliteiten heeft die hun gezondheid ten goede kunnen komen. Lees verder in dit artikel
het gewoon leuk, gezellig en sociaal vindt om deel te nemen aan een voedselgemeenschap die bewust met eten om wil gaan.
zich innig verbonden voelt met zijn omgeving en gemeenschap. En vindt dat, onder het motto ‘lokaal = loyaal’ zijn voedseleuro’s wil spenderen in zijn eigen gemeenschap. Bijdragen aan de (Her)opbouw van jouw gemeenschap betekent voor hen een eerlijk inkomen.

Voor de boer/teler die:

hun marktpositie eerlijker en stabieler willen maken: een groter deel van hun omzet hoeven ze dan immers niet aan de grote inkopers te leveren. Een eerlijker prijs betekent simpelweg dat ze betere hoeders over hun grond kunnen zijn dan wanneer ze onder grote prijsdruk moeten leveren. En dat heeft ongekend grote voordelen voor ons landschap, onze waterkwaliteit, de biodiversiteit en de kwaliteit van ons voedsel.
hun kans grijpen om te participeren (of te starten) in de korte keten. Niet elke kleine boer of teler heeft immers de mogelijkheden om zelf een afzetkanaal op te zetten. Zie verder de site van Local Food Works waar ze zich aan kunnen melden om een eigen duurzame buurtmarkt te ontwikkelen of te leveren aan een Buurtmarkt in hun eigen omgeving.
weer met de burger in verbinding wil komen. De boer komt via CSA’s en buurtmarkten weer te weten wat er bij de consument speelt en de burger weer wat de boer beweegt. Ze hebben elkaar nodig als de dag en de nacht en kunnen gewoon niet zonder elkaars bestaan en wederzijds begrip.

Op de bijeenkomst waar Bregje en Rineke elkaar troffen, was er een toespraak van Govert Geldof (adviseur complexe omgevingsprojecten). Hij riep op om bij de verkiezingen weer te gaan voor deelnemerschap aan de maatschappij. Zijn visie is dat er momenteel twee spelers op het voetbalveld van Nederland spelen: de overheid en de grote marktpartijen. “Beiden zitten ze gevangen in het neoliberale denken. De burgers zitten op het toeschouwersbankje en hebben geen inbreng meer in de wedstrijd. Zou het niet fantastisch zijn om weer in een land, provincie, stad of dorp te leven waar er drie spelers zijn? Waar overheid, marktpartijen en burgers allemaal volwaardige spelers in de wedstrijd zijn en we teruggaan naar een coöperatieve samenleving. Dat vraagt heldere kaders en vertrouwen in de burger. En ja, dan hebben we wel andere spelregels nodig. Laten we ons blijven herinneren: de overheid is in het leven geroepen om de belangen van de burgers te behartigen en niet andersom”.

Een utopie? Absoluut niet, vindt Bregje. “We kunnen allemaal onze eigen verantwoordelijk pakken door allereerst onze stem uit te brengen. Dat is de gemakkelijkste manier om deelnemer aan het leven te worden. Een iets inspannender manier (omdat die vaak andere vaardigheden van ons vraagt) is dat we ons allemaal afvragen waar we onze eigen energie nu eigenlijk insteken. Hoe kunnen we allemaal in onze eigen kleine cirkel (of dat nu je gezin, je werk, je bedrijf of je vereniging is) bijdragen aan een menswaardige samenleving? Waar welzijn voor alles wat leeft de boventoon voert en niet onze oude manier van denken waar toch vaak de homo-economicus en niet de homo-participatus het voor het zeggen heeft. ‘Ga je als bakker (zie ook dit prachtige verhaal) of docent door op de oude weg? Of schakel je om naar nieuwe verhalen en bedrijfsvoering die simpelweg nodig zijn voor de transitie naar een gezondere wereld? We kunnen toch niet lijdzaam op het toeschouwersbankje de aarde naar de knoppen laten gaan? Natuurlijk is het logisch dat velen verknocht zijn geraakt aan een beeld van onszelf waarin we het best goed voor elkaar hebben als je het materieel bekijkt. Maar als we goed kijken klopt dat beeld niet.

Dus hoe kunnen we écht, met kleine stapjes, in onze eigen omgeving ALLEMAAL bijdragen aan een oplossing die voor iedereen menswaardig is. We hoeven niet bij de pakken neer te zitten of met onze armen over elkaar: we hebben allemaal handelingsperspectief door gewoon stappen te zetten.” Claim je toekomst door te stemmen en stop daarna energie in je omgeving: in je eigen gezin, in je straat, vereniging, werk, dorp, stad of provincie. Door te starten met duurzaam voedsel uit jouw regio zet je een prachtige stap, voor jezelf en je nageslacht, naar een backyard waar welzijn de boventoon voert.