Voortschrijdend inzicht, een toekomst sprookje

Sprookjes spelen meestal in het verleden. Deze speelt zich af in 2032. Net als in echte sprookjes loopt het gelukkig goed af. De familie Murf wil op een hete zomerdag het natuurgebied net buiten hun stad in voor een picknik. Maar worden tegengehouden door slagbomen. Een robotdame zegt dat ze niet verder mogen omdat de natuur te kwetsbaar is voor mensen met hun voetafdruk. Maar dat laten ze ze zich niet zomaar welgevallen. Uiteindelijk kunnen ze de robotdame overtuigen van hun standpunt en mogen ze door met hun picknickmand.

Het is zomer en snikheet. Zelfs de wind is warm. De bomen bieden maar weinig schaduw, een groot deel van hun blad is al gevallen door de aanhoudende droogte. De familie Murf (vader, moeder, opa, oma en 2 kinderen) willen na wekenlang hard werken en wat familietoestanden heel graag erop uit, naar het natuurpark iets verderop waar ook een meertje is. Met weinig water door de droogte maar goed genoeg om even pootje te baden. En lekker te picknicken natuurlijk.

Ze loggen met hun auto in op het railsysteem voor hun deur en zoeven naar de grens van hun stad waar de slagbomen staan. Wetenschappers achtten het sinds 2021 voor de gezondheid van mens, dier en natuur beter dat ook mensen goed gemonitord konden worden. Zo zou de leefbaarheid voor iedereen verbeteren. Vandaar de slagbomen. Via een chip kon er van alles gemeten, gelezen en gemonitord worden. Een vriendelijke -niet van een echt mens te onderscheiden- robotdame gaf je vervolgens via een scherm adviezen, tips of sancties.

De auto van de familie Murf stopte automatisch voor het poortje: je kon pas weer verder rijden nadat de robotdame de slagboom voor je opende. Of niet.

En dat overkwam deze familie. Als ze nou ergens niet op gerekend hadden was het wel dit: “Jullie moeten de rest van de week binnen blijven”, zei robotdame gedecideerd. “Jullie hebben de biodiversiteit teveel bedreigd door jullie CO2 uitstoot deze week. En jullie hebben niet op tijd credits bijgekocht om het natuurgebied in te mogen.”

“Wat?” zei opa Murf die uit de woorden van robotdame alleen ‘het deze week binnenblijven’ registreerde: “Die ophokplicht geldt alleen voor katten in Australië. Die zorgden voor het grote verlies van biodiversiteit.” “Helaas, dat was jaren geleden, in 2022. Inmiddels is deze wereldwijd voor zowel katten, honden als mensen uitgevaardigd. Na een paar jaar zag men in dat de maatregel niet echt werkte omdat weliswaar katten flinke schade kunnen aanrichten maar het uitsterven van allerlei vogelsoorten gewoon door ging toen de katten binnen bleven”, zei robotdame begripvol. “Potverdorie” zei opa Murf. “Ik wist het echt niet, heb het nieuws sinds 2022 niet meer zo goed gevolgd. Elke dag die nieuwe doemscenario’s van rampen, weer nieuwe virussen & bedreigingen die over ons heen gespoeld werden en ons angst aanjaagden. Ik schoot helemaal in mijn oerbrein en werd er nogal murw van. Wat is het trouwens een raar fenomeen, dat credits bijkopen. Dat klinkt als een soort aflaat voor bedrijven en individuen die geld genoeg hebben om hun voetafdruk af te kopen?

De robotdame gaf geen antwoord maar scande de picknickmand nog even met haar laser-ogen. “Sorry, met deze picknickmand kan ik jullie überhaupt niet doorlaten want er zitten te weinig producten in met Nutriscore A. “Klopt, wij zijn niet zo weg van producten met labels, bovendien verbouwen wij veel zelf in ons mini-moestuintje en onze vensterbank”, reageerde opa Murf verbouwereerd. “De hoge voedselprijzen hebben ons daartoe aangezet. Maar toen vonden we het zo lekker en zo ongelooflijk leuk om te doen en zijn we er niet meer mee gestopt.”

“Helaas, zei de robotdame, dit voedsel komt niet voor in ons systeem dus dat kunnen wij niet meten.” “Het is toch van de zotte” zei opa Murf. “Omdat we een oplossing hebben gevonden voor de inflatie en onze gezondheid worden we nu gestraft.”

“Ja, regels zijn nou eenmaal regels”, zei de robot. “Tjonge, tjonge”, zei opa Murf. “Dit is voor een normaal mens allemaal niet meer te vatten. Wat is het leven ingewikkeld geworden met al die regels die zo ver af staan van de natuur en gezondheid! Echt niet te doen.” Snap ik volkomen, zei robotdame. “Daarom houden wij het ook allemaal netjes bij voor bedrijven en particulieren.”

“En toch snap ik er niks van, onze picknickmand bevat prachtig, gezond en vezelrijk voedsel. U weet neem ik aan wel dat de uitputting van de bodem waarop ons voedsel verbouwd wordt en de industriële verwerking tot veel chronische ‘gebreksziekten’ leidt? Niet zo vreemd dus dat de uitgaven voor gezondheidszorg nog elk jaar stijgen net als het aantal chronische zieken. Overheid, pharmacie, landbouw en voedingsindustrie zouden gezamenlijk aan de slag moeten gaan.”

Op deze ‘fact check’ krijg ik een systeem-error zei de robot ietwat beschaamd. Dit is kennelijk nog niet algemeen bekend of aanvaard. Ik kan niets voor u doen maar ik geef u wel deze speciale 3-D bril mee en stuur u zo even de link van een prachtig filmpje over biggetjes. Dan hebben jullie toch het idee dat je lekker buiten bent geweest vandaag.

Familie Murf was niet voor één gat te vangen en ging de discussie aan met de robot. Inmiddels was de rij achter hen flink gegroeid. Steeds meer mensen stapten uit hun auto om naar de discussie te komen luisteren.

“Luister eens mevrouw de robot. Wij denken dat het een goed idee is dat u eens naar de Ver- en Bewonderings-cursus, net buiten de stad, gaat. Wij hebben die jaren geleden ook gevolgd. Eigenlijk voor onze kinderen. Ook samen met onze kinderen: ze zijn er zelfs naar de natuurinclusieve school geweest. Wat waren we allemaal opgetogen na het zien van deze TED talk en het lezen van het boek ‘Jagen, verzamelen en opvoeden’. Daar hebben we ontdekt dat welzijn ons grootste goed is. En dat we op school de lessen van de natuur weer moeten leren. We waren sprakeloos hoe geniaal de natuur in elkaar steekt. Je gaat observeren, voelen, buiten leven, eten verzamelen, het samen bereiden en naar elkaar luisteren. Door te zien en vooral te ervaren hoe alles met elkaar samenhangt, zijn we vol vuur voor de gezondheid van de aarde en die van onszelf gegaan. Niet omdat het moet door regeltjes en wetten, maar omdat het zo fijn voelt om de aarde te koesteren en beschermen. Vooral onze kinderen zijn niet meer te stoppen. Wij willen nog wel eens een keertje wegkijken en onze te grote voetafdruk uit gemakzucht weer vergroten. Maar de kinderen roepen ons dan direct weer tot de orde: “Kom op, de natuur in, jullie mensbrein weer laten spreken”, zeggen ze dan tegen ons. Zij vonden ook dat we vandaag eruit moesten.” De omstanders luisterden ademloos en knikten instemmend.

Klinkt allemaal leuk en aardig zei de robotdame. Maar toch heeft u de CO2 & watervoetafdruk overschreden en het is mijn taak om daar op te handhaven. Jullie hebben teveel vlees gegeten en daardoor indirect teveel water verbruikt. Ik zie wel dat jullie keurig maar 2 x gedoucht hebben deze week. “Dan mogen we dus door!” jubelden de Murf kinderen op de achterbank.

Robotdame schudde ietwat meewarig haar robothoofd: “Sorry, ik heb jullie nog niet alles verteld. Jullie staan hier nu een paar minuten en ik heb in die korte tijd gemeten dat jullie flatulentie (zeker bij 3 van jullie) meer dan 50% boven de norm ligt. De methaan en stikstof uitstoot van jullie scheten ligt ver boven de 60% stikstofnorm en 7% methaan om dit kwetsbare natuurgebied in te mogen. Dus sorry, ook om die reden kan ik jullie niet doorlaten naar de natuur. Het begon opa Murf- jaren nu flink de keel uit te hangen. “Wat?” brieste hij: “Jullie hebben toch ingezet op pillen zodat de koeien minder methaan uit zouden stoten en hightech snufjes bedacht om lucht uit stallen schoon te wassen? En overal boeren uitgekocht omdat ze teveel stikstof uitstootten in de natuur? En nu gelden de regels opeens ook voor mensen? Voor de zoveelste keer zeg ik: dit is niet meer te bevatten allemaal.”

En wat betref die scheten: wij eten volgens het Planetary Health Diet met maar een beetje dierlijk eiwit. Omdat we begrepen hebben dat dit voedingspatroon 10 miljard mensen kan voeden waarbij de aarde toch gezond blijft. Maar onze dochter lag in het ziekenhuis door een sportongelukje, waardoor we noodgedwongen in het ziekenhuisrestaurant moesten eten. Er waren alleen kroketten en ander gefrituurd en geraffineerd voedsel. Niet iets waar onze darmen echt tegen kunnen. Nu worden we hier ook nog voor gestraft.”

“Ik begrijp uw boosheid” antwoordde robotdame begripvol glimlachend. “Het is ook lastig te bevatten.”

“Nee u snapt het niet”, opa Murf werd nu ongeduldig. “U moet nu inmiddels toch ook wel weten dat stikstof sowieso maar een deel van het probleem is gebleken. Bovendien deed het buitenland niet mee en zette het uiteindelijk weinig zoden aan de dijk. Er zijn ontelbare factoren die de leefbaarheid van de aarde en de veerkracht van mens, dier en aarde ondermijnen. Wij zijn als mensheid gewoon vergeten de zaken in de grote context te zien. We geloven zo in cijfers, tabellen, grafieken die slechts een deel van de puzzel in kaart brengen en denken dat we die afzonderlijk van elkaar op kunnen lossen. Geen wonder dat er zoveel regeltjes zijn. Maar alles steekt ZO complex in elkaar dat we eigenlijk steeds verder van ons padje raken. Des te meer we aan details opsporen, des te meer we het grote geheel uit zicht verliezen. Kennis is niet per definitie wijsheid, mevrouw robot! Uiteindelijk zullen we moeten begrijpen dat het niet alleen complexer is dan we denken maar vooral complexer dan we überhaupt kunnen denken. (Cees Buisman) Of kunnen meten. De veerkracht van mens, dier, plant en aarde is niet in losse cijfertjes en statistiekjes te vatten en de problematiek die die veerkracht ondermijnt net zo min. Laat staan dat we deze enkel met afzonderlijke technologische oplossingen aan kunnen pakken. Ken je de quote ‘Zodra je aan één draadje van de natuur, dan ontdek je snel dat het hele universum eraan vastzit'? Nee zei de robot, dat zegt me niets.” “Ons wel!” riepen de omstanders.

“Daarom moeten we alles veel meer vanuit het grote geheel en eeuwenoude natuurwetten bekijken”, vervolgde opa Murf vol passie. Ja precies, nog meer omstanders vielen hem bij. Want wat zijn er toch geniale oplossingen (vaaok bedacht door de samenleving) en ideeën (sommige al duizenden jaren oud) die we als het kind met het badwater hebben weggegooid. 

De robot raakte meer en meer geïnteresseerd. Ik moet eerlijk bekennen dat ik nog veel van jullie kan leren. Ik doe altijd keurig wat me van hogerhand wordt opgedragen, maar dit voelt inderdaad krom. “Mooi!” zei opa Murf. “We doen onze stinkende best om de leefbaarheid, gezondheid en biodiversiteit te verbeteren via ons mes en onze vork. En wat inspireren we daar veel anderen mee! De groep die er net zo over denkt, groeit gestaag. Wellicht beginnen we zelfs een ecodorp. Het is bijzonder dat we allemaal merken dat die welvaart ons leven helemaal niet gelukkiger of gezonder maakt. Het is juist leuk om ergens moeite en inspanning voor te doen. En vooral om onze creativiteit weer aan te boren. Het geeft ons zo’n gevoel van zingeving en voldoening. Een overheid die ons zo controleert maar zelf zo weinig het goede voorbeeld geeft, maakt een mens gewoon murw en tegendraads.

De robot voelde inmiddels wel aan dat haar verhaal geen stand meer hield. De groep was zo groot en alle ogen waren hoopvol op haar gericht. “Oké, zei de robot, Ik zal het gesprek aangaan met mijn baas en zal jullie nu allemaal doorlaten. Ik vrees wel dat ik daarna de rest van mijn robotleven offline zal gaan, dus als jullie nog een plekje in jullie ecodorp voor mij hebben.”

"Lees dan eerst maar eens een boek over de rol van eten in alle problemen van nu”, zei opa Murf tegen robotdame. Bijvoorbeeld het boek van Carolyn Steel Zij zegt dit: