De wet van de cognitieve complexiteit
Jaren geleden las ik in een artikel van René Diekstra over deze wet. Hij luidt als volgt: Hoe meer je van iets weet, des te genuanceerder je oordeel erover is. Hoe minder je ervan afweet, hoe ongenuanceerder je erover praat. Een beetje zoals de ironische quote “Slechts weinigen denken, doch iedereen houdt er een mening op na.”
Daar doet het boek ‘Wat je niet doodt, maakt je sterker’ me aan denken.
Als het echt om serieuze zaken gaat die onze gezondheid raken, vind ik die ongenuanceerde blik toch wel lastig, merk ik altijd aan mezelf. Soms zelfs pijnlijk of schrijnend. Ik denk dat iedereen het ook wel een beetje herkent: sta je bij de kassa te wachten roept iemand luidruchtig tegen een kennis: “Ik eet alles met zoetstoffen, véél gezonder dan suiker.” Of wat te denken over de nog immer geldende paradigma’s over cholesterol en verzadigd vet. Hoe vaak dit verband ook weerlegd is in grote onderzoeken. Toch hoor ik nog steeds van veel mensen om me heen dat ze vet en cholesterol volledig mijden, uit angst voor overgewicht of hart- en vaatziekten.
Hormesis
De titel van dit boek “What doesn’t kill you makes you stronger” is basisgedachte achter hormesis; het fenomeen dat een prikkel of gebeurtenis in hoge dosis/frequentie schadelijk is voor een organisme, bij lage dosis juist positieve effecten heeft. Dit is de kern van veel gezondheidsbevorderende stoffen in granen, groente, fruit, kruiden en specerijen. Maar het geldt ook voor stress (een beetje is veel gezonder dan helemaal geen stress), vitamines, mineralen, sporenelementen etc. Een beetje van een prikkel kan zorgen voor een verbetering. Teveel kan schadelijk of toxisch zijn.
Daarom is het allerbelangrijkste voedingsadvies: eet divers. Voor elk voedingsmiddel geldt het principe van hormesis. Lees verder in mijn artikel “De divertarier”
Niet langer met de mond vol tanden.
Ik hoor op elke training die ik geef dat mensen wel graag hun mond willen opendoen. Maar…. vaak staan we een beetje met de mond vol tanden. Steeds vaker hoor ik dat mensen echt wel voelen dat oneliners, krantenkoppen en snelle berichten te simplistisch, eenzijdig of te kort door de bocht worden uitgelegd. Maar vaak hebben we te weinig ‘bagage’ om het te pareren. Dit boek geeft je een rugzak vol bagage. Niet om in gesprekken de strijd aan te gaan, te polariseren of om mensen van een gelijk te overtuigen. Maar simpelweg omdat zoiets complex als onze gezondheid en welzijn niet met een visie of oneliner te vangen zijn. Zie de prachtige quote hieronder: uit het boek van Cees Buisman, ‘De mens is geen plaag’
“Veel zaken zijn niet complexer dan we denken, maar complexer dan we kunnen denken.”
Complexe materie zoals gezondheid en ziekte zijn bij uitstek het terrein van de wet van de cognitieve complexiteit. Daarom zou het fantastisch zijn als iedereen met interesse in gezondheid, zeker een professional, dit boek leest.
Keep it simple, but no too simple
Ik denk dat bijna iedereen wel een aantal van bovenstaande voorbeelden kan oproepen. Dingen die zo vaak gezegd worden dat we ze als waarheid aannemen**. Zonder nog na te denken of het echt zo is. Misschien, oppert René Diekstra, vinden we dit ook wel fijn. In onze complexe wereld is het fijn dat er een pasklaar antwoord is op ingewikkelde zaken. Hoeven we daar niet meer over na te denken. Een grote versimpeling van zaken en daarmee ook een simpele oplossing – vaak in de zin van symptoombestrijding- doodt ons misschien niet. Maar het maakt ons ook zeker niet sterker. (Dus ook figuurlijk gezien vind ik de titel van dit boek geniaal) In dit boek worden allerlei ‘klassieke aannames’ over vet, cholesterol, visolie, preventief borstonderzoek, lactose-intolerantie, homeopathie, Long-Covid, trendy diëten als veganisme en het ketogene dieet tegen het wetenschappelijke onderzoekslicht van prof. dr. Muskiet gehouden. Het kan niet anders dan dit voor veel lezers leidt tot opgelucht ademhalen. En hen handelingsperspectief biedt! Dat ze met voeding, leefstijl of supplementen actief aan de slag kunnen gaan. Zeker omdat er nog zoveel wetenschappelijke consensus ontbreekt als het om grote medische problemen gaat. “Nu beginnen met gezonder leven is zinvoller dan wachten op wetenschappelijke consensus”, aldus Frits Muskiet.
** Feiten en fabels te lijf
Op veel vlakken kennen we natuurlijk voorbeelden over de wet van de cognitieve complexiteit. Denk aan de vele mythes en fabels die over biologisch voedsel de ronde doen. Ook hierin kan het, ook voor onze gezondheid en ons welzijn, belangrijk zijn om de andere kant te kennen. Luister verder in de podcast van Odin Foodcop waarin Michaël Wilde en Rineke Dijkinga heel wat van deze aannames ontkrachten.
Moedigheid belonen
Om tegenwicht te geven aan (vaak achterhaalde) paradigma’s hebben we mensen als Frits Muskiet nodig, die alles grondig napluist. Klopt het wel zoals de krantenkop of dat onderzoek beweert? We hebben ook mensen als Rineke Wisman nodig die het in begrijpelijke mensentaal aan ons presenteren. Ik ben hen dankbaar voor dit boek: niet alleen voor het napluizen en het uitgeven, maar ook voor de moed om dit boek te publiceren. Een andere kijk op issues waarover de hele maatschappij het eens lijkt te zijn vergt heel veel moed. Omdat je veelal je hoofd op het figuurlijke hakblok legt als je er iets anders over beweert.
Zullen wij dan met ons allen deze dapperheid belonen door de inhoud van dit boek bespreekbaar te maken? Als er weer iemand aan tafel roept: “Nee, ik mag geen ei, ik heb last van mijn cholesterol.” Dan zijn wij zo dapper om te zeggen: “Wie weet is cholesterol alleen de boodschapper dat er iets aan de hand is in ons vaatsysteem, maar niet de moordenaar waar wij hem allemaal voor aanzien. Lees het boek van professor Muskiet en Rineke Wisman maar eens.” Door ook andere kanten van paradigma’s weer bespreekbaar te maken is er een wereld te winnen, in mijn optiek. Je hebt met dit boek dé tools in handen om dat te gaan doen.
NB: Voor mij hadden de meeste blogs net iets langer mogen zijn. Precies twee bladzijdes voor zulke prachtige verhalen en metaforen is kort. Complexe dingen proberen te doorgronden die zo’n impact op onze gezondheid en welzijn hebben, daar mogen best een paar zinnen, een bladzijde meer en iets meer leestijd aan besteed worden, toch? De geniaal gevonden slotzinnen in elke blog zouden dan wellicht nog beter ‘landen’ bij de lezer. Nu komen ze, in mijn optiek, soms wat abrupt uit de lucht vallen. Desondanks zul je vast vaak een glimlach op je gezicht krijgen bij de slotzinnen. Zoals bij deze, waarin prof. Muskiet aan de kaak stelt dat een wetenschappelijk onderzoek over visolie gelijk wordt getrokken met vis eten: “Men doet onderzoek naar het effect van visolie en de aanbeveling voor vis gaat eraan! Vissen zijn blijkbaar elegante verpakkingen voor alleen visolie.”
Het boek bestellen?
Het boek is te bestellen via de uitgever, de MMV:
Leden van de MMV kunnen het kopen voor € 10,00, zie deze link.
Niet-leden kunnen het kopen voor € 12,50, zie deze link.
Voor de prijs hoef je het dus niet te laten om dit unieke boek te kopen. En geef het ook vooral cadeau aan mensen in je omgeving. Dan geef je écht een geschenk.
